[Thư gửi em] Thư gửi em, khen ngợi con cái thế nào nhỉ?

[Little-pencil]

Em thương mến,
Tôi thấy em hay khen con mình là nhất, là số một, là đỉnh cao. Việc khen ngợi trẻ em là một phương thức giáo dục vô cùng quan trọng – nhưng chỉ khi được sử dụng đúng cách. Chúng ta cùng thử nhìn sâu vào vài lời khen nhé: ​

---

1. “Con đúng là thiên tài, làm gì cũng giỏi hết!”
→ Nghe có vẻ tích cực, nhưng khiến trẻ sợ mất danh hiệu “giỏi” khi thất bại, từ đó ngại thử thách mới.

2. “Con giỏi quá, được điểm 10 mẹ thưởng liền!”
→ Tập trung vào điểm số và phần thưởng có thể khiến trẻ chạy theo thành tích, bỏ qua giá trị của quá trình học tập.

3. “Con mà không đứng nhất là mẹ buồn lắm đấy.”
→ Gây áp lực tinh thần, khiến trẻ sợ làm người lớn thất vọng thay vì học vì chính bản thân mình.

4. “Con làm bài nhanh quá, đúng là thông minh vượt trội!”
→ Cổ vũ sự vội vàng, dễ khiến trẻ lười suy nghĩ sâu và chỉ tìm cách làm cho xong để được khen.

5. “Con đúng là học sinh xuất sắc nhất lớp, phải luôn giữ phong độ nhé!”
→ Khiến trẻ mang gánh nặng phải luôn hoàn hảo, dễ bị khủng hoảng tâm lý nếu có lúc sa sút.

Những lời khen sai cách như trên, dù có thiện ý, vẫn có thể làm giảm động lực nội tại và khả năng đối diện với thất bại ở trẻ.

Khi trẻ chỉ được khen vì thành tích, các em dễ hình thành tư duy cố định (fixed mindset), cho rằng giá trị của bản thân gắn liền với thành công. Điều này tạo ra áp lực tâm lý, khiến trẻ sợ thất bại, né tránh thử thách và giảm khả năng học hỏi từ sai lầm.

Ngược lại, khi người lớn tập trung khen ngợi nỗ lực, chiến lược học tập và sự kiên trì, trẻ sẽ phát triển tư duy tăng trưởng (growth mindset). Các em học được rằng thất bại không phải là điều xấu mà là một phần thiết yếu của quá trình học hỏi. Ví dụ, khi một đứa trẻ không đạt kết quả như mong muốn, nhưng được ghi nhận rằng “Con đã học rất nghiêm túc, mẹ tin con sẽ rút kinh nghiệm và làm tốt hơn lần sau”, trẻ sẽ cảm thấy được động viên và không sợ thất bại.

Việc khen đúng cách không chỉ giúp trẻ phát triển toàn diện về mặt nhận thức mà còn xây dựng nội lực tinh thần, khả năng thích nghi linh hoạt và biết trân trọng hành trình hơn là chỉ nhìn vào đích đến.

Sau đây là những gợi ý cho em, các bậc ba mẹ tham khảo về việc khen con mang tính định hướng quá trình, giúp trẻ phát triển tư duy tăng trưởng và khuyến khích sự nỗ lực, thay vì chỉ tập trung vào kết quả:

1. “Mẹ thấy con đã rất kiên nhẫn khi giải bài toán khó này, con thật sự cố gắng!”

2. “Con đã không bỏ cuộc dù gặp nhiều thử thách, mẹ rất tự hào về tinh thần bền bỉ của con.”

3. “Cách con thử lại nhiều lần cho đến khi làm được thật đáng khâm phục.”

4. “Con đã lắng nghe góp ý rất tốt và cải thiện rõ rệt, điều đó cho thấy con rất cầu tiến.”

5. “Con chủ động tìm cách giải quyết vấn đề – mẹ rất ấn tượng với cách con suy nghĩ.”
6. “Việc con dành thời gian luyện tập mỗi ngày chứng minh con có tinh thần kỷ luật tuyệt vời.”

7. “Mẹ thấy con đã rút ra bài học sau lần thất bại đó – đó mới là điều quan trọng.”

8. “Con đã dũng cảm khi thử một điều mới dù không chắc mình có làm được.”

9. “Con làm việc nhóm rất tốt, biết lắng nghe và hỗ trợ bạn – đó là kỹ năng quý giá.”

10. “Mẹ thích cách con lên kế hoạch trước khi bắt tay vào làm việc.”

11. “Cách con điều chỉnh cách làm khi thấy chưa hiệu quả thật thông minh.”

12. “Mỗi lần sai là một lần học, và con đang học rất giỏi từ những trải nghiệm của mình.

13. “Con đang tiến bộ từng ngày nhờ sự chăm chỉ và kiên trì.”

14. “Dù kết quả chưa như mong đợi, nhưng nỗ lực của con là điều đáng ghi nhận nhất.”

15. “Con đã không để cảm xúc lấn át, biết bình tĩnh giải quyết – điều đó rất trưởng thành.”

Nguyện chúc em, các gia đình trở nên môi trường giáo dục an toàn và tốt đẹp cho thế hệ tương lai.

Yeuthuong,
Little-pencil tổng hợp và suy tư.​