Cấm xe xăng: Đường phố sạch hơn, nhưng lối đi nào cho người nghèo?

[con sóng nhỏ]

Hà Nội đang chuẩn bị thực hiện kế hoạch cấm xe xăng trong khu vực Vành đai 1 từ tháng 7/2026. Đây là một bước đi được đánh giá là can đảm, nhằm giảm ô nhiễm không khí, cải thiện sức khỏe cộng đồng và hướng tới mục tiêu phát triển xanh, bền vững. Tuy nhiên, nếu nhìn qua lăng kính của Học thuyết Xã hội Công giáo, chúng ta sẽ nhận thấy rằng, bên cạnh những lợi ích môi trường, chính sách này cũng đặt ra nhiều câu hỏi về công bằng xã hội và trách nhiệm liên đới.​

---

​

Bảo vệ công trình sáng tạo: Một trách nhiệm thiêng liêng​

Theo Đức Giáo hoàng Phanxicô trong thông điệp Laudato Si’, trái đất là “ngôi nhà chung” mà Thiên Chúa trao phó cho con người gìn giữ. Mọi nỗ lực nhằm giảm khí thải, cắt giảm xe xăng, phát triển phương tiện giao thông sạch đều thể hiện tinh thần bảo vệ công trình sáng tạo và trách nhiệm đối với các thế hệ tương lai.
​

Công ích: Đừng để ai bị bỏ lại phía sau​

Học thuyết Xã hội Công giáo nhấn mạnh rằng mọi chính sách phải hướng đến công ích, tức lợi ích toàn diện và bền vững của cả cộng đồng. Tuy nhiên, công ích không thể đạt được nếu một bộ phận xã hội - đặc biệt là người nghèo, người bệnh, người lao động thu nhập thấp - phải gánh chịu phần lớn thiệt thòi.
​

Công đồng Vaticanô II giải thích công ích là “toàn bộ những điều kiện của đời sống xã hội cho phép những tập thể, và các phần tử riêng rẽ của tập thể, có thể đạt tới sự hoàn hảo của mình một cách đầy đủ và dễ dàng hơn” (GS 26). (DOCAT, 87)​

Những người này thường không đủ khả năng tài chính để chuyển sang xe điện, cũng không dễ dàng tiếp cận các phương tiện công cộng vốn còn nhiều hạn chế. Bên cạnh đó, nhiều bệnh nhân từ các vùng lân cận vẫn cần xe máy để di chuyển đến các bệnh viện lớn trong nội đô. Nếu không có chính sách hỗ trợ đi kèm, chính sách môi trường có thể vô tình biến thành gánh nặng xã hội.
​

Ưu tiên người nghèo: Một nguyên tắc đạo đức không thể thiếu​

Học thuyết Xã hội Công giáo luôn đặt nguyên tắc ưu tiên chọn lựa người nghèo lên hàng đầu. Điều này đòi hỏi các nhà hoạch định chính sách phải quan tâm đặc biệt đến những người dễ bị tổn thương, đảm bảo họ không bị bỏ lại phía sau trong bất kỳ nỗ lực cải cách nào.

Để làm được điều này, cần có các biện pháp hỗ trợ cụ thể và thiết thực, như:​

• Hỗ trợ tài chính hoặc trợ cấp đổi xe cho người thu nhập thấp.​
• Miễn hoặc giảm giá vé xe buýt, metro cho người nghèo, bệnh nhân.​
• Xây dựng thêm bãi đỗ, trạm sạc điện hợp lý và thuận tiện.​
• Cải thiện chất lượng y tế tuyến dưới, giảm áp lực di chuyển vào trung tâm.​

Liên đới và tham gia: Mời gọi tiếng nói của cộng đồng​

Một xã hội công bằng và nhân văn không thể thiếu nguyên tắc liên đới và sự tham gia của người dân. Chính quyền cần lắng nghe, tham khảo ý kiến các nhóm yếu thế, các tổ chức xã hội, tôn giáo và cộng đồng dân cư để điều chỉnh lộ trình sao cho hài hòa và khả thi.

Bằng cách khuyến khích người dân tham gia, không chỉ tạo sự đồng thuận mà còn củng cố tinh thần trách nhiệm cộng đồng - vốn là giá trị căn bản mà Giáo hội luôn cổ vũ.
​

Kết luận​

Cấm xe xăng trong khu vực Vành đai 1 từ tháng 7/2026 là bước đi cần thiết và phù hợp với định hướng phát triển xanh, bảo vệ "ngôi nhà chung". Tuy nhiên, nếu thiếu đi sự quan tâm đến người yếu thế, chính sách này có nguy cơ tạo ra bất công xã hội, làm gia tăng khó khăn cho những người đã và đang phải vật lộn mưu sinh.

Chỉ khi chính sách môi trường gắn liền với tinh thần công ích, ưu tiên người nghèo và tôn trọng sự tham gia của cộng đồng, chúng ta mới thật sự xây dựng được một xã hội vừa xanh sạch, vừa nhân ái và liên đới. Đó cũng chính là con đường mà Học thuyết Xã hội Công giáo mời gọi chúng ta bước đi: bảo vệ thiên nhiên, nhưng luôn đặt con người - đặc biệt là những người yếu thế - ở vị trí trung tâm​

---

Phải Làm Gì?

Docat 88: Công ích thể hiện như thế nào?
Mỗi người và mỗi tập thể có những lợi ích thích đáng ít nhiều được cho là phù hợp. Ước muốn “công ích” nghĩa là có khả năng nghĩ xa hơn nhu cầu của bản thân. Chúng ta nên quan tâm đến điều tốt cho tất cả mọi người, ngay cả cho những người không ai nghĩ tới vì họ chẳng có tiếng nói cũng không có quyền lực. Của cải trên trái đất là dành cho tất cả mọi người. Và nếu mỗi người chỉ biết nghĩ đến mình, thì cuộc sống chung trở thành cuộc chiến của mọi người chống lại mọi người. Tuy nhiên, công ích không chỉ bao gồm lợi lộc vật chất hoặc bên ngoài của tất cả mọi người, công ích còn bao hàm lợi ích toàn diện của con người. Do đó, sự quan tâm lo cho lợi ích tinh thần của con người cũng là một phần thuộc về công ích. Khi xét đến công ích, người ta không thể bỏ qua bất cứ khía cạnh nào trong cuộc sống của con người.