Thiên tai bão lũ: Nghĩ về tầm quan trọng của đạo đức môi trường

[nannerl]

Với những cơn bão và mưa lũ gây thiệt hại nghiêm trọng trong thời gian gần đây, vấn đề đạo đức môi trường ngày càng trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Sự gia tăng về cường độ và tần suất của các hiện tượng thời tiết cực đoan như bão, lũ quét, và sạt lở đất đang đặt ra câu hỏi không chỉ về mặt khoa học mà còn về mặt đạo đức: Làm thế nào con người có thể sống hài hòa với môi trường tự nhiên?​

---

Ảnh: Fb DNT​

Ảnh hưởng của bão lũ và biến đổi khí hậu​

Trong tháng 9/2024, cơn bão số 3 đã gây ra những hậu quả nghiêm trọng ở miền Bắc Việt Nam. Các tỉnh Lào Cai, Yên Bái, Phú Thọ, Hà Nội và nhiều địa phương khác phải đối mặt với lũ lụt và sạt lở đất, lấy đi mạng sống hàng trăm người và phá hủy hàng ngàn ngôi nhà.

Trong bối cảnh này, không thể phủ nhận rằng biến đổi khí hậu đóng một vai trò quan trọng trong việc gia tăng những hiện tượng thời tiết cực đoan. Theo nhiều nghiên cứu, sự gia tăng lượng khí thải carbon và khai thác tài nguyên môi trường không bền vững đã làm thay đổi hệ thống khí hậu toàn cầu, gây ra những hiện tượng như mực nước biển dâng, nhiệt độ tăng cao, và các hiện tượng thời tiết bất thường

Ảnh: Fb DNT​

Đạo đức môi trường từ góc nhìn Công giáo​

Đối mặt với thách thức này, việc thúc đẩy nhận thức về đạo đức môi trường trở thành một yêu cầu cấp bách. Theo Giáo huấn Xã hội của Giáo hội Công giáo, đạo đức môi trường không chỉ liên quan đến việc bảo vệ thiên nhiên, mà còn là trách nhiệm của con người đối với Đấng Tạo Hóa và các thế hệ tương lai. Quan điểm của Giáo hội Công giáo về đạo đức môi trường dựa trên việc bảo vệ sự sống và phẩm giá con người, đồng thời coi thiên nhiên như một phần trong kế hoạch của Thiên Chúa.

Giáo hội Công giáo khuyến khích sự hòa hợp giữa con người và thiên nhiên thông qua việc quản lý bền vững các nguồn tài nguyên và tránh những hoạt động làm hủy hoại môi trường. Môi trường không chỉ là tài sản riêng của con người mà còn là tài sản chung của toàn thể nhân loại và thế hệ tương lai.

Ảnh: Duyên Giang​

Đạo đức môi trường và trách nhiệm xã hội​

Tại Việt Nam, sự phát triển kinh tế nhanh chóng cùng với sự gia tăng dân số đã đặt ra những áp lực lớn lên môi trường tự nhiên. Rừng bị khai thác bừa bãi, các nguồn tài nguyên nước và đất đai bị ô nhiễm nghiêm trọng. Tuy nhiên, trong bối cảnh của những thảm họa thiên nhiên gần đây, tầm quan trọng của việc xây dựng một nền đạo đức môi trường trở nên rõ ràng hơn bao giờ hết.

Chính phủ Việt Nam và các tổ chức quốc tế đã có nhiều nỗ lực trong việc giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu, như cam kết giảm phát thải carbon và bảo vệ rừng nguyên sinh. Tuy nhiên, cần có sự thay đổi không chỉ ở mức độ chính sách mà còn ở nhận thức cộng đồng về trách nhiệm đạo đức với môi trường.

Một trong những yếu tố quan trọng để thúc đẩy đạo đức môi trường là giáo dục và nâng cao nhận thức của người dân. Thông qua các chương trình giáo dục về môi trường, các cộng đồng có thể học cách sống hài hòa với thiên nhiên, hiểu được tầm quan trọng của việc bảo vệ môi trường đối với sự sống còn của chính họ. Đồng thời, cần có sự tham gia của các tổ chức tôn giáo như Giáo hội Công giáo, với sức ảnh hưởng mạnh mẽ, để thúc đẩy thông điệp về trách nhiệm đạo đức với môi trường.

Ảnh: Duyên Giang​

Tóm lại​

Thiên tai và biến đổi khí hậu đang đẩy con người vào những tình huống khắc nghiệt, đặt ra câu hỏi về cách chúng ta ứng xử với môi trường. Đạo đức môi trường không chỉ là một vấn đề về kỹ thuật hay kinh tế mà còn là vấn đề về đạo đức và trách nhiệm của từng cá nhân, cộng đồng và quốc gia. Việt Nam, với vị trí địa lý và tình hình khí hậu phức tạp, cần phải đặt vấn đề đạo đức môi trường lên hàng đầu, không chỉ để bảo vệ môi trường sống hiện tại mà còn để đảm bảo tương lai bền vững cho thế hệ mai sau.​

---

Phải làm gì?​

Docat 261: Chúng ta có thể tìm thấy ở đâu những gì Giáo Hội phải nói về đạo đức môi trường?

Bản văn trung tâm của Giáo Hội về sinh thái là Thông điệp Laudato Sì (2015) của Đức Giáo hoàng Phanxicô. Thông điệp đưa ra một phân tích toàn diện về mối đe doạ sinh thái, có tham chiếu các nghiên cứu khoa học, và mô tả những nguyên nhân của cuộc khủng hoảng. Tất cả những điều này không chỉ bắt nguồn từ những bất lực chính trị (do sự khuất phục của chính trị trước công nghệ và tài chính) và sự khai thác trái đất cách mù quáng về kinh tế. Lý do cốt lõi của vấn đề phải tìm nơi chính con người do sự rối loạn chung trong các mối quan hệ của con người với thế giới tạo thành (“… mối quan hệ với chính mình, với người khác, với Thiên Chúa và với trái đất”). Sự hoán cải sẽ phục hồi con người, vì con người buộc phải biết rằng “mọi thứ đều liên kết với nhau và không thể tách rời việc chăm sóc đúng nghĩa, cho đời sống riêng của mình cũng như cho các mối liên hệ giữa con người với thiên nhiên, ra khỏi những giá trị như tình huynh đệ, sự công bằng và sự trung tín đối với những người khác” (LS 70). Do đó, nền sinh thái đích thực đồng thời là sự bảo vệ môi trường, bảo vệ sinh thái con người, sinh thái xã hội và sinh thái văn hoá. Đức Giáo hoàng Phanxicô nói rằng sự tự do của con người có thể “giới hạn và định hướng công nghệ; ta có thể khiến công nghệ phục vụ cho một loại tiến bộ khác, lành mạnh hơn, nhân bản hơn, mang tính xã hội hơn và toàn diện hơn” (LS 112). Ngoài Laudato Sì, các thông điệp Populorum Progressio (1967) và Caritas in Veritate (2009) cũng là những văn kiện quan trọng bàn về mối quan hệ giữa trách nhiệm xã hội và việc bảo vệ môi trường sinh thái.​