"Lắng nghe": Ngữ pháp của giao tiếp - điều kiện để truyền thông

giolanh · 12/1/24

Cuộc cách mạng kỹ thuật số đang làm thay đổi bộ mặt thế giới, trong đó có truyền thông, biến thế giới thành "một ngôi làng toàn cầu", làm cho con người xích lại gần nhau.

Gần mà xa, xa mà gần

Ngày nay, chỉ cần một cú chạm nhẹ vào màn hình, người ta có thể kết nối với nhau cách dễ dàng. Chỉ trong một tích tắc, mạng xã hội sẽ lập tức đưa các tin tức ở một xó xỉnh nào đó trên thế giới lan tỏa khắp toàn cầu.

Ngược lại, hình ảnh các gia đình, ngay sau bữa cơm gia đình, mỗi thành viên một chiếc điện thoại để lướt Web, tìm kiếm thông tin hay tương tác với bạn bè không còn phải là hình ảnh xa lạ.

Đó là hình ảnh thu nhỏ của một xã hội mà "mỗi người thu mình vào trong chiếc bong bóng được lọc của riêng mình" và "mạng xã hội đang trở thành nẻo đường dẫn nhiều người đến sự thờ ơ, phân cực và cực đoan" (Bộ truyền thông, Hướng tới sự Hiện diện tròn đầy – Suy tư Mục vụ về việc tham gia mạng xã hội, # 19) và sự thờ ơ, phân cực và cực đoan này đến từ việc con người ngày nay "có xu hướng trốn tránh các mối tương quan, quay lưng lại và "bịt tai" để khỏi phải lắng nghe." (Phanxicô, Sứ điệp Hòa Bình năm 2022)

Lắng nghe bằng trái tim

Trong bối cảnh đó, để giao tiếp, tương tác, để truyền thông thực sự là nhịp cầu vun trồng "một nền văn hóa gặp gỡ", một nền văn hóa thúc đẩy tình liên đới và hòa bình giữa những khác biệt, con người ngày nay cần phải biết "lắng nghe bằng trái tim" (Ibid), nghĩa là "lắng nghe bằng tình yêu".

"Lắng nghe bằng tình yêu", đó là "phong cách khiêm tốn của chính Thiên Chúa", Đấng đã "ngỏ lời" (mạc khải) và luôn "lắng nghe cảnh khổ của dân Người" (x. Xh 3,7). Người làm thế là vì tình yêu và Ngài cũng mời gọi con người "trở nên giống hình ảnh Ngài trong khả năng lắng nghe, đón nhận và dành không gian cho người khác." (Ibid).

Nói cách khác, Đấng lắng nghe Vĩ đại đã "ủy thác sứ vụ lắng nghe cho con người và họ phải chia sẻ công việc ấy của Người." Vì thế, khi giao tiếp, truyền thông, các Kitô hữu cần phải lắng nghe bằng đôi tai của Chúa để có thể nói Lời của Chúa. Họ cũng phải kiên nhẫn lắng nghe tha nhân "bằng trái tim" để chia sẻ và cảm thông với mọi người.

Lắng nghe - điều kiện cần để truyền thông

Trong giao tiếp thực sự, “tôi” và “bạn” đều “đi ra”, hướng về nhau. Vì vậy, muốn đối thoại và giao tiếp tốt, thì không thể thiếu việc lắng nghe. Nói cách khác, "không có lắng nghe thì không có giao tiếp, và sẽ không thể có một nền báo chí lành mạnh." Lắng nghe chính là ngữ pháp của giao tiếp và là điều kiện tiên quyết để truyên thông.

Tuy nhiên, để có được những thông tin chính xác, quân bình và đầy đủ, thì "cần phải lắng nghe trong một thời gian dài", lắng nghe từ nhiều nguồn, nhiều phía, nhiều tiếng nói, lắng nghe lẫn nhau trong Hội thánh. "Đừng chỉ dừng lại ở quán rượu đầu tiên", thì mới bảo đảm được độ tin cậy và sự nghiêm túc của thông tin được chuyển tải.

Ngoài ra, khi lắng nghe, cần phải kiên nhẫn tìm kiếm sự thật, với "sự tò mò vô hạn của đứa trẻ luôn mở to mắt nhìn thế giới xung quanh", nhờ đó, họ có thể học được một điều gì đó, dù nhỏ, từ người khác và đơm hoa kết trái trong cuộc sống của chính họ, cũng như giúp họ nhìn người khác không phải là " một vấn đề" mà là "những khuôn mặt và những câu chuyện, những ánh mắt, những mong đợi và những khổ đau của những con người thực sự đang cần được lắng nghe." (Ibid)

Phải làm gì?

Docat 102: Tình liên đới được thực thi trong thực tế như thế nào?

Tình liên đới cùng một lúc vừa là nguyên tắc xã hội vừa là đức tính luân lý (Tóm Lược Học thuyết Xã hội 193). Như một nguyên tắc của trật tự xã hội, nó đáp ứng để vượt qua những "cơ cấu tội lỗi" (SRS 36) và để tạo ra một "nền văn minh tình yêu" nhờ vào tình liên đới. Như một đức tính luân lý, tình liên đới có nghĩa là sự hỗ trợ có chủ tâm và thiết thực vì hạnh phúc của tất cả mọi người. Những lời nói vu vơ mơ hồ về lòng thương cảm không ích gì, chúng ta phải hành động! "Nguyên tắc liên đới đòi hỏi những con người của thời đại chúng ta ngày càng phải tu dưỡng để nhận thức rõ hơn rằng họ là những người mắc nợ xã hội mà trong đó họ là thành viên" (Tóm Lược Xã Hội Học Thuyết 195). Tự mình người ta có thể làm được việc nhỏ, nhưng khi sự việc không còn như thế nữa thì người ta phải dựa vào những gì người khác đã hoàn thành, kể cả những việc tổ tiên của họ đã làm. Vì vậy, chúng ta phải ủng hộ những người khác, và trong các hành động và quyết định của mình chúng ta cũng phải cân nhắc cả đến các thế hệ tương lai nữa.