Những thách thức ngoại giao mà Đức Giáo Hoàng Lêô XIV phải đối mặt

[con sóng nhỏ]

Trong tháng đầu tiên của triều đại mình, Đức Giáo hoàng Lêô XIV đã sớm cho thấy ngài không ngại đưa ra những cử chỉ ngoại giao táo bạo. Từ việc đề nghị Tòa Thánh làm nơi tổ chức đàm phán hòa bình giữa Nga và Ukraine, kêu gọi trả tự do cho các nhà báo bị cầm tù vì lý do chính trị, cho đến những lời khẩn cầu hòa bình tại Trung Đông, vị tân Giáo hoàng đang bước vào vai trò ngoại giao với một tinh thần chủ động.​

Dù ngoại giao không phải sứ vụ chính yếu của một Giáo hoàng, nhưng trong thế giới hiện đại – nơi mà chiến tranh, đàn áp và những chia rẽ chính trị ngày càng sâu sắc – Đức Giáo hoàng không thể đứng ngoài cuộc.​

---

Đức Giáo hoàng Leo XIV gặp Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy và đệ nhất phu nhân Ukraine Olena Zelenska tại Vatican ngày 18 tháng 5 năm 2025. (Ảnh CNS/Vatican Media)​

Ukraine - Nga​

Dưới triều đại Đức Phanxicô, Vatican đã nhiều lần bày tỏ mong muốn trở thành trung gian hòa giải xung đột Ukraine–Nga, nhưng những phát biểu gây tranh cãi từ cả hai phía khiến vai trò này dần phai nhạt. Nay, Đức Giáo hoàng Lêô XIV bắt đầu lại từ đầu: tiếp đón Tổng thống Zelenskyy sau lễ đăng quang, và thậm chí đã có cuộc điện đàm với Tổng thống Putin – điều chưa từng xảy ra kể từ khi chiến sự bùng nổ.
Liệu ngài sẽ chọn một lập trường mạnh mẽ hơn để lên án cuộc xâm lược, hay sẽ kiên nhẫn giữ vị thế trung gian hòa giải? Câu trả lời sẽ định hình vai trò ngoại giao của ngài trong thời gian tới.

Ảnh: insidethevatican.com​

Trung Quốc​

Hiệp ước Vatican–Trung Quốc về việc bổ nhiệm giám mục đã tồn tại từ năm 2018 nhưng chưa bao giờ công khai minh bạch. Trong khi Bắc Kinh liên tục tự ý bổ nhiệm giám mục và tăng cường kiểm soát tôn giáo, Vatican lại nhiều lần im lặng hoặc chấp thuận sau sự việc.
Đức Giáo hoàng Lêô XIV đứng trước lựa chọn khó khăn: hủy bỏ thỏa thuận để khẳng định nguyên tắc, hay âm thầm đàm phán lại vào năm 2027 để bảo vệ những gì còn lại của Giáo hội tại Trung Quốc? Một sự minh bạch hơn có thể là hướng đi cần thiết để trấn an cộng đoàn Công giáo đang bị kẹt giữa lòng trung thành với Roma và nỗi lo đàn áp từ nhà nước.

Các giám mục Venezuela. Ảnh: Vatican News​

​

Nicaragua, Venezuela, Cuba​

Tại Nicaragua, chính quyền đã gợi ý mô hình “giống Trung Quốc” khi yêu cầu Vatican tôn trọng "chủ quyền" và không được bổ nhiệm giám mục nếu không có sự đồng thuận của nhà nước. Tại Venezuela, nhà nước có quyền phủ quyết giám mục mới, còn tại Cuba, các linh mục lên tiếng chỉ trích chính quyền đều gặp đe dọa hoặc buộc phải ra nước ngoài.
Nếu Đức Giáo hoàng chọn im lặng để bảo vệ phần nào không gian mục vụ cho các cộng đoàn địa phương, ngài sẽ bị xem là thỏa hiệp. Nhưng nếu mạnh mẽ lên tiếng, nguy cơ trả đũa từ các chế độ độc tài là điều không thể tránh khỏi.

Ảnh: nbcnews.com​

Hoa Kỳ và ông Trump​

Dưới thời Đức Phanxicô, quan hệ với cựu Tổng thống Trump không mấy êm đẹp. Sự bổ nhiệm hồng y McElroy – một tiếng nói phê phán chính sách nhập cư và môi trường của ông Trump – vào Tổng giáo phận Washington được cho là một động thái phản ứng mạnh mẽ.
Với Đức Giáo hoàng Lêô XIV, nhiều dấu hiệu cho thấy ngài đồng cảm với đường lối của người tiền nhiệm, nhưng cũng có thể sẽ chọn một cách tiếp cận ôn hòa hơn để tìm điểm chung – đặc biệt là trong các vấn đề về tự do tôn giáo, lý tưởng gia đình, và hòa bình quốc tế.

Ảnh: ndtv.com​

Israel và Palestine​

Mối quan hệ giữa Tòa Thánh và Israel dưới thời Đức Phanxicô nhiều lần căng thẳng, đặc biệt sau những phát biểu liên quan đến Gaza. Đức Lêô XIV dường như đang kế thừa lời kêu gọi của người tiền nhiệm trong việc kêu gọi ngừng bắn, viện trợ nhân đạo, và trả tự do cho con tin. Nhưng để làm dịu căng thẳng với Israel, ngài cần tránh những biểu tượng gây hiểu lầm, đồng thời tiếp tục hỗ trợ Giáo hội tại vùng Thánh địa – có thể thông qua Đức Thượng phụ Pizzaballa, người đang giữ vai trò chủ chốt tại đây.
​

Ngoại giao không chỉ là chiến lược – đó là chứng tá​

Dù không phải là một chính khách, Đức Giáo hoàng vẫn mang một trách nhiệm lớn trong việc làm chứng cho công lý, hòa bình và phẩm giá con người giữa thế giới bị chia rẽ bởi bạo lực và ích kỷ. Ngoại giao Vatican không đơn thuần là toan tính chính trị, mà còn là một sứ mạng đòi hỏi sự khôn ngoan, khiêm nhường và can đảm.
Với khởi đầu ấn tượng, triều đại Đức Giáo hoàng Lêô XIV đang mở ra một trang mới cho vai trò ngoại giao của Tòa Thánh – trang sử mà thế giới sẽ dõi theo rất sát sao.​

---

Phải Làm Gì?

Docat 279: Giáo Hội làm thế nào để hành động về phương diện chính trị cho hoà bình?
Đặc biệt trong khoảng 180 nước, trong đó Giáo Hội có đại diện ngoại giao qua → TOÀ THÁNH, Giáo Hội làm tất cả những gì có thể làm cho hoà bình và góp phần bảo vệ hoà bình. Giáo Hội bảo vệ các quyền con người (ví dụ, tự do tôn giáo hay bảo vệ sự sống của con người), Giáo Hội kêu gọi giải trừ quân bị và khuyến khích phát triển kinh tế và xã hội, tạo cơ sở cho sự chung sống hoà bình trong xã hội. Toà Thánh cũng phái các nhà trung gian hoà giải đến các khu vực đang gặp khủng hoảng hoặc làm cố vấn và làm trung gian đằng sau hậu trường trong các tình huống khủng hoảng. Ví dụ, Giáo hoàng Gioan XXIII làm trung gian giữa Tổng thống Hoa Kỳ John F. Kennedy và nhà lãnh đạo Liên bang Xô Viết và Đảng Cộng sản Liên bang Nga, Nikita Khrushchev, trong Cuộc Khủng hoảng Tên lửa Cuba năm 1961, hoặc Cộng đồng Saint Egidio làm trung gian đã đóng vai trò hàng đầu trong việc ký kết hiệp ước hoà bình năm 1992 cho Mozambique kết thúc cuộc nội chiến ác liệt kéo dài suốt mười sáu năm.​