Tản mạn về các kiểu tranh luận trên mạng xã hội ở Việt Nam hiện nay

Phù du · 3/8/24

Ở Việt Nam, mạng xã hội là nơi mà mọi người tham gia bàn luận đủ mọi thứ trên đời, từ bầu cử tổng thống Mỹ đến chiến tranh Trung Đông, chính trị Việt Nam, rồi cả chuyện đời tư cá nhân. Những cuộc tranh luận trên mạng thường diễn ra vô cùng sôi động, với đủ loại ý kiến trái chiều, từ chuyện to đến chuyện nhỏ, mọi thứ đều có thể trở thành đề tài công kích, chửi bới lẫn nhau.

phailamgi_tham gia trên mạng xã hội_cv.jpg

Ảnh: xaydungso.vn

Một câu hỏi đặt ra là, vì sao người ta lại hăng hái tham gia những cuộc tranh luận như vậy? Phải chăng đó là vì sự quan tâm thực sự đến các vấn đề xã hội, hay chỉ đơn giản là vì thích tranh cãi, chửi bới để giải tỏa căng thẳng?

Có lẽ, đối với một số người, việc tham gia vào các cuộc thảo luận trên mạng xã hội là cách để bảo vệ quan điểm cá nhân, hoặc thậm chí là để tham gia vào việc định hướng dư luận. Mỗi người đều có lý do riêng, nhưng không thể phủ nhận rằng, mạng xã hội đang dần trở thành một diễn đàn nơi người ta có thể bày tỏ quan điểm của mình. Dù có những vấn đề người ta phải ẩn danh mới có thể thoải mái để tranh luận, đưa ra quan điểm của mình.

Tuy nhiên, một thực tế đáng buồn là không phải ai tham gia tranh luận cũng được trang bị đầy đủ kiến thức cần thiết. Không ít người sẵn sàng cãi cùn khi thiếu lý lẽ, hoặc sử dụng các hình thức ngụy biện để bảo vệ quan điểm của mình. Có những người không biết tranh luận, nhưng lại sao chép bình luận của người khác để phản biện mà không hiểu rõ nội dung. Mạng xã hội, vì thế, trở thành một nơi mà những lời nói sai sự thật cũng có thể được lan truyền dễ dàng, gây ra sự mệt mỏi cho những ai tìm kiếm sự thật và tri thức.

phailamgi_tham gia trên mạng xã hội_cv1.jpg

Ảnh: lethieunhon.vn

Dẫu vậy, tôi không phản đối việc người ta được tự do nói, kể cả nói sai (thế nào là đúng thế nào là sai cũng là một đề tài lớn để bàn). Tự do ngôn luận là một quyền căn bản, và trong không gian mạng, quyền này càng được thể hiện rõ ràng hơn. Tuy nhiên, với sự tự do đó, cũng cần có trách nhiệm và sự tỉnh táo để không bị cuốn vào những tranh luận vô bổ, không đi đến đâu. Việc tham gia vào các cuộc thảo luận, nếu có, nên xuất phát từ mong muốn học hỏi và hiểu biết, hơn là để chê bai hay công kích lẫn nhau. Đó có lẽ là cách tốt nhất để sử dụng mạng xã hội một cách có ý nghĩa và xây dựng.

Phải Làm Gì?

Docat 99: Sự tham gia có thể thể hiện như thế nào trong thực tế?
Điều kiện tiên quyết cho sự tham gia thích hợp là nền giáo dục vững chắc và nguồn thông tin lành mạnh. Sự tham gia phải có mức độ đúng đắn, và không bị dùng sai để chỉ mưu cầu lợi ích cá nhân. Sự tham gia cũng không nên chỉ gồm có mỗi quyền bỏ phiếu bầu cử (GS 30-31; CA 51-52). Về điểm này, học thuyết xã hội của Giáo Hội phê bình gay gắt những chế độ độc tài nhìn bất kỳ sự tham gia nào của công dân cũng chỉ như một mối đe doạ. Ngoài và vượt trên quyền bầu cử, các Kitô hữu còn cần phải dấn thân vào xã hội, bất kể sự dấn thân này thực hiện trong nội bộ giáo xứ, một đảng phái chính trị hay một đoàn thể gần gũi. Giáo dân nên đào luyện để có khả năng chuyên môn trong nhiều vấn đề xã hội và nhờ đó mới có thể cộng tác vào việc định hình cộng đồng địa phương (GS 43). Dĩ nhiên, một Kitô hữu không nên chỉ tham gia vào xã hội với tư cách cá nhân, mà còn nên tạo điều kiện cho những người khác cùng tham gia với mình trong tư cách liên đới nữa. Sự tham gia của tất cả mọi người thật sự là cốt lõi của sự công bằng tham gia – mà sự công bằng tham gia này, đến lượt mình, là yếu tố quyết định của công bằng xã hội nói chung. Việc loại trừ các cá nhân ra ngoài là hành vi phủ nhận phẩm giá của họ, và do đó vi phạm mệnh lệnh phải tôn trọng con người.