Việc gì cũng để cho nhà nước lo – đúng hay sai?

[con sóng nhỏ]

Trong thời gian gần đây, không hiếm lần chúng ta nghe những câu nói như: “Đây là việc của nhà nước phải lo”. Khi người dân tham gia cứu trợ bà con vùng lũ, ủng hộ tiền và vật phẩm để khắc phục hậu quả thiên tai, một số người lại tỏ ý kiến rằng: “Nhà nước phải lo những chuyện này, người dân lo thì nhà nước sẽ ỷ lại”. Hay khi một làng kịp thời sơ tán để tránh nạn lở đất, có người hỏi: “Sao người dân biết mà chính quyền không biết?”. Đây là những ví dụ tiêu biểu cho cách suy nghĩ rằng mọi việc nên do nhà nước đảm nhiệm, dù thực tế cho thấy sự chủ động của người dân trong việc ứng phó với thiên tai hoặc hỗ trợ lẫn nhau là rất cần thiết.​

---

Ảnh: vnexpress.net​

Nguyên tắc bổ trợ và sự cần thiết của nó

Trong Giáo huấn Xã hội Công giáo, nguyên tắc bổ trợ (subsidiarity) là một yếu tố căn bản giúp xây dựng xã hội phát triển bền vững. Theo nguyên tắc này, những nhiệm vụ xã hội nên được giao cho các nhóm nhỏ nhất có thể thực hiện được. Các nhóm hoặc tổ chức cấp cao hơn, như chính quyền, chỉ nên can thiệp khi nhóm nhỏ không có khả năng tự giải quyết vấn đề hoặc cần hỗ trợ.
​

Nguyên tắc bổ trợ là gì? Mỗi nhiệm vụ xã hội luôn được giao trước tiên cho nhóm nhỏ nhất có thể thực hiện nhiệm vụ đó. Một nhóm ở cấp cao hơn có thể đảm nhận trách nhiệm chỉ khi nào nhóm nhỏ hơn không giải quyết được vấn đề. Tuy vậy, nếu nhóm nhỏ hơn cần sự giúp đỡ để thực hiện nhiệm vụ, nhóm cao cấp hơn phải hỗ trợ (Docat 95)​

Nguyên tắc bổ trợ không chỉ đơn thuần là một phương pháp quản lý, mà còn bảo vệ sự tự do và phẩm giá của con người. Khi các cá nhân và cộng đồng nhỏ được trao quyền tự quản lý công việc của mình, họ sẽ phát huy được tính sáng tạo, trách nhiệm, và tự chủ. Ngược lại, nếu mọi việc đều dồn lên vai nhà nước, điều này có thể dẫn đến sự thụ động của người dân và làm suy giảm khả năng tự quản lý của xã hội.

Ảnh: baochinhphu.vn​

So sánh giữa bao cấp và áp dụng nguyên tắc bổ trợ

Bao cấp là mô hình mà nhà nước kiểm soát và lo liệu mọi thứ, từ kinh tế đến các dịch vụ xã hội. Thời kỳ bao cấp ở nhiều quốc gia đã dẫn đến tình trạng thụ động trong xã hội. Người dân không có cơ hội hay động lực để tham gia tích cực vào các hoạt động kinh tế, xã hội bởi vì mọi thứ đều do nhà nước quản lý. Điều này hạn chế sự sáng tạo và phát triển tự do của cá nhân và cộng đồng.

Ngược lại, nguyên tắc bổ trợ khuyến khích sự tham gia của mọi người vào việc giải quyết các vấn đề xã hội, với nhà nước đóng vai trò hỗ trợ khi cần thiết. Việc phân cấp trách nhiệm này không chỉ giúp giảm gánh nặng cho chính quyền, mà còn tạo ra một xã hội năng động hơn. Khi người dân có thể tự mình xử lý các vấn đề tại địa phương, chẳng hạn như sơ tán trong thiên tai hay tổ chức cứu trợ, họ cảm thấy có trách nhiệm hơn và có cơ hội phát huy khả năng của mình. Điều này dẫn đến một xã hội phát triển hài hòa, tự chủ và sáng tạo.

Vai trò của nhà nước khi áp dụng nguyên tắc bổ trợ

Trong việc áp dụng nguyên tắc bổ trợ, nhà nước có vai trò rất quan trọng. Trước tiên, nhà nước không nên can thiệp vào những công việc mà cá nhân, gia đình hoặc cộng đồng có thể tự giải quyết. Thay vào đó, nhà nước cần tạo điều kiện và cung cấp các phương tiện cần thiết để cá nhân và cộng đồng thực hiện nhiệm vụ của mình một cách tốt nhất. Ví dụ, trong tình huống thiên tai, chính quyền có thể cung cấp thông tin kịp thời, trang bị vật liệu phòng chống thiên tai và đảm bảo các tuyến đường sơ tán thông suốt, trong khi người dân có thể chủ động trong việc bảo vệ gia đình và tài sản của mình.

Tuy nhiên, khi có những vấn đề vượt quá khả năng của cá nhân và cộng đồng – chẳng hạn như xây dựng cơ sở hạ tầng lớn, quản lý khủng hoảng tầm quốc gia, hoặc thực hiện chính sách công cộng – nhà nước phải can thiệp một cách hiệu quả. Vai trò này là để đảm bảo rằng những quyền lợi cơ bản của mọi người đều được bảo vệ và xã hội phát triển một cách bền vững. Chính sự hỗ trợ đúng lúc và đúng mức của nhà nước là chìa khóa để phát huy tối đa hiệu quả của nguyên tắc bổ trợ, đồng thời giữ vững sự tự do và trách nhiệm cá nhân.

Kết lại, nguyên tắc bổ trợ là phương châm giúp cân bằng giữa quyền và trách nhiệm của nhà nước và người dân, đảm bảo một xã hội phát triển hài hòa, tự chủ và tôn trọng phẩm giá con người. Việc đẩy hết trách nhiệm lên nhà nước không chỉ trái với tinh thần này mà còn dễ dẫn đến sự suy thoái trong xã hội, giống như những gì đã từng xảy ra dưới thời bao cấp.​

---

Phải Làm Gì?

Docat 97 Nguyên tắc bổ trợ có ý nghĩa gì cho cá nhân?
Chúng ta không thể cứ đẩy những vấn đề về đời sống chung cho “các cấp cao hơn”. Trong tình huống của mình, chúng ta cần tự mình nghĩ ra cách giải quyết vấn đề và chỉ yêu cầu sự nâng đỡ từ cấp cao hơn gần nhất khi gánh chúng ta mang đã quá nặng nề. Dĩ nhiên trước khi thực hiện bước trên, chúng ta nên tìm đến sự nâng đỡ trực tiếp ngang cấp từ các cá nhân, vì điều đó phù hợp cho cả người giúp và người được giúp. Các Kitô hữu, trên nguyên tắc, được kêu gọi tham gia tích cực vào xã hội, và không loại trừ một ai.​

 

[con sóng nhỏ]

Hãy nhớ mỗi dịch vụ của chính quyền, mỗi lời đề nghị đảm bảo an ninh do chính phủ tài trợ, đều được trả giá bằng việc mất đi quyền tự do cá nhân. Bất cứ khi nào một giọng nói cất lên yêu cầu bạn hãy để chính quyền thực hiện điều gì đó, bạn hãy phân tích cẩn thận liệu lời chào mời dịch vụ đó đáng với tự do cá nhân ta phải từ bỏ để đổi lấy dịch vụ đó hay không. Ronald Reagan (1911-2004), Tổng thống Hoa Kỳ

 

[Hùng Anh]

Người dân tham gia vào các công việc xây dựng xã hội là điều đúng và là điều tốt mà. Giờ cái gì nhà nước cũng quản hết, không để người dân tham gia mới sợ chứ