Nếu Kitô giáo mai một, điều gì sẽ xảy ra với phẩm giá con người?

nannerl · Hôm nay lúc 10:20 AM

“Không một quyền lực nào trên thế gian này có thể tiêu diệt được khát vọng phẩm giá con người.” – Nelson Mandela

Khi tỷ lệ người theo Kitô giáo sụt giảm đáng kể ở nhiều nơi trên thế giới, một câu hỏi đặt ra: Điều gì sẽ xảy ra với nền tảng đạo đức và khái niệm phẩm giá con người – vốn từng là thành quả văn hóa nổi bật nhất của nền văn minh phương Tây bắt nguồn từ đức tin Kitô giáo?

phailamgi_Nếu Kitô giáo mai một, điều gì sẽ xảy ra với phẩm giá con người_cv1.jpg

Các số liệu gần đây cho thấy một xu hướng đáng lo ngại. Theo Trung tâm nghiên cứu Pew (2022), tỷ lệ người Mỹ nhận mình là Kitô hữu đã giảm từ 91% năm 1976 xuống còn 64%. Đặc biệt, nhóm “vô tôn giáo” (gọi là “Nones”) – gồm những người vô thần, bất khả tri hoặc không xác định tôn giáo – đã vươn lên chiếm 28% dân số Mỹ vào năm 2024.

Tại Châu Âu, riêng số tín hữu Công giáo tại Anh giảm mạnh từ 1,6 triệu (2008) xuống 1,1 triệu (2020) – tức mất 30% số người tham gia sinh hoạt tôn giáo.

Từ góc nhìn Kitô giáo, sự sụp đổ của nền đạo đức tôn giáo đang đe dọa cấu trúc đạo đức nền tảng của nhân loại. Như Tổng thống đầu tiên của Hoa Kỳ, George Washington từng cảnh báo:

“Trong tất cả những phẩm chất và thói quen dẫn tới thịnh vượng chính trị, thì tôn giáo và đạo đức là hai trụ cột không thể chối cãi.” (Diễn văn chia tay, 1796)

Điều đó cho thấy sự liên kết chặt chẽ giữa niềm tin tôn giáo – cụ thể là Kitô giáo – và ý niệm về phẩm giá con người, vốn là nền tảng cho các quyền tự do, dân chủ, và nhân quyền hiện đại.

Triết gia người Đức, Jürgen Habermas – một người vô thần – từng thẳng thắn thừa nhận: “Chủ nghĩa phổ quát bình đẳng… nhân quyền và dân chủ đều là con cháu trực tiếp của luân lý Do Thái và đức ái Kitô giáo… Cho đến ngày nay, không có thay thế nào cho di sản đó… tất cả những lời nói thời hậu hiện đại khác chỉ là chuyện phù phiếm.”

phailamgi_Nếu Kitô giáo mai một, điều gì sẽ xảy ra với phẩm giá con người_cv2.jpg

Phẩm giá con người không phải là sản phẩm của lý tính thế tục. Quan điểm này càng trở nên rõ nét hơn khi nhìn vào sự suy tàn đạo đức nơi các xã hội thế tục hóa. Từ nạo phá thai, trợ tử, thuyết giới tính hậu hiện đại, đến tham vọng thần thánh hóa AI, tất cả phản ánh một xã hội đang cắt đứt sợi dây kết nối với niềm tin vào Đấng Sáng Tạo.

Chỉ khi Kitô giáo xuất hiện, thế giới mới lần đầu có một khái niệm phổ quát về “phẩm giá con người” – rằng mọi người, dù là ai, đều xứng đáng được tôn trọng đơn giản vì họ là con người, không phải vì thành tích hay địa vị.

Theo Giáo huấn xã hội Công giáo, phẩm giá con người không đến từ sự đồng thuận xã hội hay quyền lực nhà nước, mà đến từ sự thật thiêng liêng: “Con người là hình ảnh của Thiên Chúa” (St 1,27).

“Không có Thiên Chúa thì con người không còn gì hơn là một đối tượng để thao túng.” (Bênêđíctô XVI, Caritas in Veritate, #8)

Thế giới hậu-Kitô giáo không phải là một thiên đường khai sáng đầy lý tính, mà là một xã hội mất phương hướng, nơi con người không còn biết mình là ai và giá trị của mình ở đâu. Nếu các nền dân chủ phương Tây – như Mỹ và Anh – tiếp tục xa rời đức tin, họ có thể đánh mất ngay chính nền tảng của quyền và tự do mà họ từng tự hào gìn giữ.

Nếu nhân loại muốn duy trì phẩm giá và tự do thật sự, thì sự hiện diện sống động của Kitô giáo – đặc biệt là Công giáo – trong đời sống công cộng, giáo dục, chính sách và văn hóa là điều không thể thiếu. Sự vắng bóng đức tin sẽ dẫn tới một trật tự mới – lạnh lẽo, phi nhân bản và nguy hiểm.

Phẩm giá con người sẽ chỉ tồn tại khi nền tảng của nó là Thiên Chúa – Đấng Tạo Hóa và là Cha của mọi người.

Phải làm gì?

Docat 47 Khi chúng ta nói về con người, chúng ta muốn nói điều gì?

Với từ “ngôi vị”, chúng ta diễn tả sự thật rằng mỗi người có một phẩm giá bất khả xâm phạm. Con người được tạo dựng theo hình ảnh của Thiên Chúa (→ Imago Dei) (St 1,27). Vì thế con người là thụ tạo duy nhất thể hiện chính Đấng Tạo Hoá trong công trình tạo dựng, và là “sinh vật duy nhất trên trái đất mà Thiên Chúa muốn có mặt, vì lợi ích riêng của chính họ” (GS 24). Vì là một ngôi vị do Thiên Chúa tạo dựng, nên mỗi người không phải là một thứ gì đó, mà là một ai đó, và do đó có giá trị độc nhất. Vì là một ngôi vị nên con người có khả năng nhận biết bản thân và suy ngẫm về chính mình, đưa ra những quyết định tự do, và bước vào mối tương quan với những người khác. Người này cũng được kêu gọi đáp lời Thiên Chúa trong đức tin. Do đó, sự thật con người được tạo dựng theo hình ảnh và giống với Thiên Chúa, có nghĩa là con người luôn có mối liên hệ với Thiên Chúa, và chỉ trong Chúa người đó mới có thể phát triển trọn vẹn tiềm năng làm người của mình.