Bóng dáng một Giáo hoàng Á Châu

[nannerl]

Khi triều đại của Đức Phanxicô bước vào giai đoạn cuối, một câu hỏi âm thầm vang vọng trong các hành lang thánh thiêng của Vatican: Liệu đã đến lúc Giáo hội hoàn vũ chứng kiến một giáo hoàng đến từ châu Á?​

---

Đức hồng y Luis Antonio Tagle (Philippines) - một "papabile" tiềm năng. Ảnh: thedialog.org​

Trọng tâm đang dần dịch chuyển​

Lịch sử hơn hai ngàn năm của ngai tòa Phêrô chứng kiến phần lớn các vị giáo hoàng đến từ châu Âu, ngoại lệ đáng chú ý là Đức Phanxicô – người Argentina, giáo hoàng đầu tiên đến từ Mỹ Latinh. Tuy nhiên, trong thế kỷ XXI, trọng lực của Giáo hội đang dịch chuyển. Mặc dù châu Á chỉ chiếm khoảng 12% dân số Công giáo toàn cầu, lục địa này lại đang dẫn đầu về tốc độ tăng trưởng số tín hữu, đặc biệt tại Philippines và Ấn Độ.

Tăng trưởng không chỉ mang tính thống kê. Các quốc gia này đang sản sinh ra nhiều ơn gọi linh mục và tu sĩ, cùng với những vị mục tử có tầm ảnh hưởng toàn cầu như Hồng y Luis Antonio Tagle (Philippines), Hồng y Oswald Gracias (Ấn Độ) hay Hồng y Charles Maung Bo (Myanmar),...

Ảnh: Vatican Media​

Không phải lần đầu tiên châu Á được kỳ vọng​

Ý tưởng về một giáo hoàng Á châu không phải chỉ mới xuất hiện dưới triều đại Đức Phanxicô. Vào đầu thiên niên kỷ, cái tên Phanxicô Xaviê Nguyễn Văn Thuận (Việt Nam) từng được giới quan sát quốc tế nhắc đến như một trong những “papabile” – tức ứng viên tiềm năng cho ngai tòa Thánh Phêrô.

Tác giả 𝗣𝗲𝘁𝗲𝗿 𝗛𝗲𝗯𝗯𝗹𝗲𝘁𝗵𝘄𝗮𝗶𝘁𝗲, trong cuốn The Next Pope (2000) có viết: "Ðức TGM Phanxicô Xavie Nguyễn Văn Thuận, 72 tuổi, Ngài sẽ là ứng viên sáng giá cho ngôi Giáo Hoàng tiếp theo. Ngài là một con người mà cuộc sống luôn toát ra sự thánh thiện, khôn ngoan, khéo léo, mềm dẻo. Ngài đã bị tống giam trong tù ngục cộng sản 13 năm, trong đó có 9 năm biệt giam. Trong thời gian dài kiên trì chịu đựng một cuộc sống tận cùng khổ đau, thiếu thốn tất cả, Ngài được ơn linh ứng viết một cuốn sách tu đức rất giá trị sâu sắc với những lời văn đơn sơ nhưng đầy tính thuyết phục"

Đức Hồng Y Thuận - một "papabile" vào những năm 2000, khi Thánh Giáo hoàng Gioan Phaolo II suy yếu.​

Một Hồng y đoàn mới với màu sắc toàn cầu​

Từ khi lên ngôi năm 2013, Đức Phanxicô đã chủ động đưa Giáo hội “ra vùng ngoại vi”, không chỉ về mục vụ mà cả trong thành phần lãnh đạo. Ngài đã bổ nhiệm nhiều Hồng y đến từ những khu vực trước đây ít được đại diện. Theo dữ liệu cập nhật đến năm 2024, tỷ lệ Hồng y cử tri đến từ châu Âu đã giảm từ hơn 60% xuống khoảng 40%. Trong khi đó, số Hồng y châu Á có quyền bầu giáo hoàng đã tăng lên đáng kể.

Tiêu chí được Đức Phanxicô ưu tiên là khả năng hội nhập văn hóa, tiếp xúc với người nghèo và đối thoại liên tôn – những năng lực mục vụ phù hợp với bối cảnh đa tôn giáo tại châu Á. “Giáo hội được kêu gọi đi đến mọi vùng ngoại biên, soi sáng những nơi tăm tối của thế giới” (Tông huấn Evangelii Gaudium (2013), #20).

ĐHY Charles Bo (Myanmar) tiếp đón Đức cố Giáo hoàng Phanxicô. Ảnh: merkur.de​

Ai sẽ là gương mặt đại diện?​

Hồng y Luis Antonio Tagle – người từng là Tổng Giám mục Manila và hiện đang phục vụ tại Bộ Loan báo Tin Mừng cho các Dân tộc – thường được nhắc đến như một “papabile” đầy tiềm năng. Với kiến thức thần học vững vàng, khả năng truyền thông linh hoạt và quan điểm mục vụ gần gũi với Đức Phanxicô, ngài là đại diện tiêu biểu cho thế hệ lãnh đạo Giáo hội châu Á.

Ngoài ra, Hồng y Oswald Gracias – một trong bốn thành viên châu Á của Hội đồng Hồng y tư vấn cho Giáo hoàng – cũng là một nhân vật giàu ảnh hưởng, đặc biệt trong lĩnh vực đối thoại liên tôn và xã hội tại Ấn Độ. Cùng với đó là Hồng y Charles Maung Bo (Myanmar), người có tiếng nói mạnh mẽ về tự do tôn giáo và hòa giải dân tộc.

Dù chưa có dấu hiệu rõ ràng về việc điều đó sẽ xảy ra trong mật nghị tới, nhưng những thay đổi trong thành phần Hồng y đoàn, cũng như vai trò ngày càng nổi bật của các lãnh đạo Giáo hội châu Á, cho thấy một sự mở rộng trong tầm nhìn của Vatican.

Và còn nhiều yếu tố cần xem xét – từ thần học, mục vụ đến địa chính trị trong lòng Giáo hội – nhưng không thể phủ nhận rằng, tiếng nói từ các cộng đoàn Công giáo châu Á ngày càng có trọng lượng hơn trong những cuộc thảo luận về tương lai của Giáo hội hoàn vũ.​