Hồng y đoàn thời Đức Phanxicô: Sự đa dạng có gây "bế tắc" cho mật nghị?

[nannerl]

Khi triều đại của Đức Giáo hoàng Phanxicô tiến gần đến hồi kết, một trong những dấu ấn của ngài là một Hồng y đoàn hoàn toàn được tái cấu trúc – vừa đa dạng chưa từng có, vừa mang tính chiến lược đầy chủ ý. Việc cải tổ cơ quan có thẩm quyền cao nhất sau Giáo hoàng – vốn là tập thể bầu chọn người kế vị – chính là một di sản mang tầm vóc định hình tương lai của Giáo hội toàn cầu.​

---

Ảnh: Vatican Media​

Chuyển trục từ "trung tâm" sang "ngoại vi"​

Nếu như phần lớn thế kỷ 20, Hồng y đoàn mang màu sắc châu Âu, đặc biệt là Ý, thì dưới sự lãnh đạo của Đức Phanxicô, cán cân này đã thay đổi đáng kể. Theo thống kê đến đầu năm 2025, chỉ còn khoảng 36% trong tổng số 135 hồng y cử tri (dưới 80 tuổi) đến từ châu Âu – mức thấp kỷ lục trong lịch sử hiện đại của Giáo hội. Châu Á, châu Phi và châu Mỹ Latinh hiện chiếm gần 50%, tạo nên một diện mạo mới cho cơ quan bầu giáo hoàng.

Việc bổ nhiệm hồng y từ những vùng xa như Tonga, Brunei, Mông Cổ hay giáo phận Ekwulobia (Nigeria) như một tuyên ngôn mục vụ, phù hợp với định hướng của Đức Phanxicô về một "Giáo hội đi ra", như ngài từng nhấn mạnh trong Tông huấn Evangelii Gaudium : “Tôi ước mong một Giáo hội bị bầm dập, đau đớn và dơ bẩn vì đã đi ra các nẻo đường hơn là một Giáo hội bệnh hoạn vì khép kín.” (#20)

Ảnh: Religion News Service​

Một Hồng y đoàn không còn đơn sắc​

Đa dạng hóa là chủ đích, nhưng nó cũng tạo ra những xung đột tiềm ẩn. Các nhà nghiên cứu, nhà thần học cảnh báo rằng những khác biệt trong quan điểm thần học và mục vụ giữa các hồng y từ các châu lục có thể dẫn đến phân hóa trong việc hoạch định đường hướng Giáo hội. Trong khi nhiều hồng y châu Âu và Bắc Mỹ cởi mở với những vấn đề như vai trò phụ nữ, mục vụ cho người ly dị hoặc LGBT, thì các hồng y đến từ châu Phi hay châu Á có xu hướng bảo thủ hơn, trung thành với giáo huấn truyền thống.

Tình trạng này gợi nhớ lời cảnh báo trong Tông huấn Amoris Laetitia, Đức Phanxicô khẳng định: “Không nên mong chờ từ Thượng Hội đồng hay từ Tông huấn này một lối nói chung nhất có thể áp dụng cho tất cả các hoàn cảnh.” (#3)

Ảnh: Pew Research Center​

Mật nghị tiếp theo - bài kiểm tra cho mô hình mới​

Câu hỏi lớn đặt ra là liệu sự đa dạng của Hồng y đoàn hiện tại sẽ mở ra một kỷ nguyên thực sự “hiệp hành” trong tiến trình bầu giáo hoàng, hay sẽ gây bế tắc? Nhiều nhà quan sát cho rằng, chính mô hình “hồng y từ ngoại vi” sẽ khiến cuộc bầu chọn giáo hoàng kế vị không còn là cuộc chơi "nội bộ" như trước kia.

Trong bối cảnh đó, khái niệm “hiệp hành” – đang được cổ vũ mạnh mẽ trong Thượng Hội đồng Giám mục Thế giới – có thể trở thành nguyên tắc cốt lõi cho tương lai. Như Đức Phanxicô từng viết trong Tài liệu chuẩn bị cho Thượng Hội đồng về Hiệp hành (2021): “Hiệp hành là cách Giáo hội sống và hoạt động như một Thân thể duy nhất, biết lắng nghe Chúa Thánh Thần và lẫn nhau.”

Một trong những đặc điểm nổi bật khác trong các bổ nhiệm của Đức Phanxicô là việc ưu tiên chọn những người gắn bó với mục vụ thực địa hơn là giữ các vị trí cao trong Giáo triều Rôma. Các hồng y mới thường đến từ các giáo phận nhỏ, nơi có xung đột, đàn áp hoặc đói nghèo – phản ánh đường hướng "Giáo hội có mùi chiên" mà Đức Thánh Cha từng nhiều lần nhấn mạnh, đặc biệt trong Evangelii Gaudium (#24).

Ảnh: Religion News Service​

Di sản đang mở​

Vấn đề còn lại là: liệu Hồng y đoàn mà Đức Phanxicô đã kiến tạo có chọn một giáo hoàng kế nhiệm tiếp tục đường hướng cải cách của ngài hay không?

Điều chắc chắn là vị tân giáo hoàng sẽ phải đối diện với một Hồng y đoàn không còn đơn sắc về văn hóa, không dễ điều hướng về thần học, và mang theo những kỳ vọng hết sức khác biệt từ khắp nơi trên thế giới.

Di sản của Đức Phanxicô có thể không được định hình bằng một văn kiện cụ thể, mà bằng chính những con người – một Hồng y đoàn mà ngài từng gọi là “hình ảnh sống động của một Giáo hội mở ra với thế giới” (Fratelli Tutti, #276).

Dù kết quả mật nghị sắp tới ra sao, mô hình Hồng y đoàn mà ngài để lại đã phá vỡ một thế kỷ truyền thống – và mở ra một kỷ nguyên mới cho tính công nghị và hiệp hành trong Giáo hội hoàn vũ.​