Tiến trình để một linh mục được chọn làm Giám mục

nannerl · Thứ năm lúc 4:27 PM

Trong Giáo hội Công giáo, việc một linh mục được bổ nhiệm làm giám mục không phải là kết quả của một cuộc vận động cá nhân hay sự sắp xếp chính trị, mà là đỉnh điểm của một tiến trình phân định lâu dài, âm thầm, nghiêm ngặt và mang tính toàn cầu.

phailamgi_Làm sao một linh mục được chọn làm Giám mục_cv1.jpg

Theo Giáo luật, điều 377 triệt 1, “Đức Giáo hoàng tự do bổ nhiệm các Giám mục hoặc là phê chuẩn các Giám mục đã được bầu lên một cách hợp pháp”. Trong thực tế, tại hơn 2.600 giáo phận trên toàn thế giới, gần như tất cả các giám mục đều được Đức Giáo hoàng trực tiếp bổ nhiệm.

Mặc dù có toàn quyền bổ nhiệm, Đức Giáo hoàng không tự quyết định trong cô lập. Ngài dựa vào mạng lưới tham vấn và đánh giá khắt khe từ các vị giám mục đương nhiệm, các sứ thần Tòa Thánh, các bộ của Giáo triều Roma, và những linh mục hoặc giáo dân am hiểu tại địa phương.

Cứ ba năm một lần, theo điều 377 triệt 2, các giám mục của một giáo tỉnh hoặc Hội đồng Giám mục phải bí mật thiết lập danh sách các linh mục – kể cả linh mục dòng – có tư cách để được bổ nhiệm giám mục, và gửi danh sách này cho Tòa Thánh. Tuy nhiên, bất kỳ giám mục nào cũng có thể tự gửi danh tánh linh mục mà mình đánh giá cao về phẩm chất cho Tòa Thánh.

Khi một giáo phận trống tòa hoặc chuẩn bị có giám mục nghỉ hưu, tiến trình được khởi động.

phailamgi_Làm sao một linh mục được chọn làm Giám mục_cv2.jpg

Vị Sứ thần Tòa Thánh – tại Việt Nam hiện nay là Đức Tổng Giám mục Marek Zalewski – chịu trách nhiệm điều tra và tổng hợp một hồ sơ toàn diện. Ngài tham khảo ý kiến từ Tổng Giám mục trưởng giáo tỉnh, các giám mục lân cận, linh mục đoàn, tu sĩ và một số giáo dân uy tín. Mọi cuộc trao đổi đều được yêu cầu giữ tuyệt mật để “bảo vệ danh tiếng của các ứng viên” và đảm bảo sự trung thực trong thông tin, theo triệt 3 điều 377.

Sau khi hoàn tất tham vấn, vị Sứ thần sẽ lập một danh sách ba ứng viên – gọi là terna – kèm theo các hồ sơ chi tiết, và gửi về cho cơ quan tương ứng tại Vatican.

Tại Vatican, có ba cơ quan cứu xét tùy theo địa bàn:

Bộ Giám mục (Dicasterium pro Episcopis): phụ trách các quốc gia phương Tây;
Bộ Truyền giảng Tin Mừng cho các Dân tộc (Dicasterium pro Evangelizatione): phụ trách hơn 1.100 giáo phận truyền giáo, trong đó có Việt Nam;
Bộ Các Giáo hội Công giáo Đông phương: phụ trách các giáo hội nghi lễ Đông phương.

phailamgi_Làm sao một linh mục được chọn làm Giám mục_1.jpg

Hồ sơ ứng viên được phân tích, đối chiếu, có thể bị yêu cầu làm lại nếu thiếu sót, và cuối cùng được trình lên Đức Giáo hoàng trong một buổi tiếp kiến riêng (thường vào thứ Bảy).

Nếu Đức Giáo hoàng đồng thuận, ngài chính thức phê chuẩn và lệnh bổ nhiệm được ban hành. Vị Sứ thần sau đó sẽ thông báo riêng cho ứng viên và hỏi ý kiến chấp thuận. Nếu ứng viên đồng ý, một ngày sẽ được ấn định để công bố chính thức. Vị tân giám mục phải được tấn phong trong vòng ba tháng kể từ ngày công bố.

Tại Việt Nam, tiến trình bổ nhiệm giám mục còn kéo dài hơn vì phải chờ sự đồng thuận từ nhà nước. Theo thỏa thuận giữa Tòa Thánh và Chính phủ Việt Nam kể từ năm 1990, Tòa Thánh “sẽ thông báo cho chính phủ và sau khi có sự thỏa thuận của Chính phủ Việt Nam, thì Tòa thánh mới ra quyết định”, theo báo Công giáo và Dân tộc (1996, tr.125).

Điều này có nghĩa là nhà nước không đề cử, nhưng có quyền phủ quyết – gián tiếp làm chậm tiến trình. Có những trường hợp kéo dài nhiều năm như Hưng Hóa (11 năm trống tòa), hoặc những ứng viên bị từ chối không chính thức.

phailamgi_Làm sao một linh mục được chọn làm Giám mục_2.jpg

Trong điều kiện lý tưởng, một vụ bổ nhiệm giám mục chính tòa cần ít nhất 9 tháng; trường hợp thuận lợi với giám mục phụ tá chỉ cần 6 tháng. Nhưng khi gặp trở ngại – nhất là tại các quốc gia có yếu tố chính trị – thời gian có thể kéo dài đến vài năm.

Tuy vậy, trong các trường hợp khẩn cấp, Đức Giáo hoàng có thể cắt ngắn tiến trình. Như năm 2013, chỉ 15 ngày sau khi được bầu làm Giáo hoàng, Đức Phanxicô đã chỉ định Đức Mario Aurelio Poli kế vị mình tại Buenos Aires, bỏ qua toàn bộ giai đoạn điều tra thường lệ.

Điều 378 §1 yêu cầu ứng viên giám mục phải:

Ít nhất 35 tuổi;
Có 5 năm làm linh mục;
Nổi bật về đức tin, đức hạnh, lòng đạo đức, sự khôn ngoan, và nhân cách;
Có bằng cấp hoặc đào tạo tốt về Kinh Thánh, thần học hoặc giáo luật.

Việc một linh mục được bổ nhiệm làm giám mục là kết quả của một quá trình kéo dài, nghiêm ngặt và cần nhiều sự phân định. Dù có yếu tố con người, tiến trình này được quy chiếu về chiều kích thần học – như lời Đức Giáo hoàng Bênêđictô XVI từng nói: “Giám mục là một người được Chúa chọn, qua Giáo hội.”