Vì sao chỉ có công bằng thôi thì chưa đủ?

[Antôn]

Một người phạm lỗi và ngay lập tức bị xử phạt đúng theo luật. Công bằng đã được thực thi – lỗi lầm được trả giá. Nhưng liệu người đó có được cơ hội sửa sai, hay sẽ mãi bị gắn với quá khứ tội lỗi của mình? Đó là giới hạn của công bằng: nó dừng lại ở việc “trả cho mỗi người theo phần của họ,” nhưng không giúp họ hướng đến điều tốt đẹp hơn. Để một xã hội thực sự nhân văn và phát triển bền vững, công bằng thôi chưa đủ – cần phải có thêm lòng thương xót và tình yêu.

​

Ảnh: Decohere Ai​

Công bằng là điều kiện cần để duy trì trật tự xã hội, đảm bảo quyền lợi và ngăn chặn những hành vi gây hại. Khi mỗi người tuân thủ đúng nghĩa vụ và nhận đúng phần của mình, xã hội sẽ có sự cân bằng cần thiết. Công bằng pháp lý cũng cho phép xử lý tội phạm và bảo vệ người vô tội, nhưng giới hạn của nó nằm ở chỗ không thể tạo ra thiện chí và tình thương giữa con người vì “Công bằng xã hội còn chưa đủ để con người có thể cùng chung sống, nói chi đến công bằng pháp luật, vì không nền pháp chế nào có khả năng làm phát sinh nơi người ta thiện ý dành cho nhau”.

Trong khi đó, lòng thương xót mở ra cơ hội phục hồi, bao dung và trao cho nhau những điều vượt xa công bằng. Thánh Phaolô từng viết: “Tình yêu thì nhẫn nhục, hiền hậu” (1Cr 13,4). Một xã hội có lòng thương xót không chỉ dừng lại ở “đúng – sai” mà còn hướng đến sự nâng đỡ, giúp người khác phục hồi và phát triển. Lòng thương xót giúp con người thấy được giá trị của nhau, không chỉ ở những gì họ làm đúng, mà còn ở những nỗ lực sửa sai và hoàn thiện mình.

Thực tế cho thấy, một xã hội chỉ dựa trên luật lệ khô khan sẽ dễ trở nên lạnh lẽo và xa cách. Công bằng có thể trừng phạt hành vi sai trái, nhưng không thể tạo ra những động lực tích cực để mọi người đóng góp cho công ích. Lòng thương xót, ngược lại, giúp gắn kết cộng đồng qua sự bao dung, nhẫn nại và sự khuyến khích. Khi con người được tha thứ và được trao cơ hội, họ có thể biến lòng biết ơn thành hành động tốt đẹp, góp phần vào lợi ích chung.

Ảnh: Decohere Ai​

Dù vậy, lòng thương xót không thay thế được công bằng. Công bằng là nền tảng bắt buộc để bảo vệ quyền lợi và sự minh bạch. Người ta có thể kêu gọi lòng thương xót, nhưng công bằng là điều phải thực thi để đảm bảo sự công tâm trong xã hội. Chỉ khi công bằng được duy trì, lòng thương xót mới có môi trường để lan tỏa và phát huy tác dụng.

Vì thế, một xã hội lý tưởng cần cả công bằng lẫn lòng thương xót. Công bằng thiết lập nền móng cho sự bình đẳng, còn lòng thương xót và tình yêu mở ra không gian cho sự cảm thông, phát triển. Khi kết hợp cả hai, chúng ta không chỉ xây dựng một cộng đồng đúng đắn mà còn là một cộng đồng nhân ái, nơi con người không chỉ sống mà còn biết yêu thương và nâng đỡ lẫn nhau.​