Lựa chọn chân thật qua tiếng nói của lương tâm

[nannerl]

Lương tâm, được hiểu như nhận thức tự nhiên của con người về luật luân lý. Đây là khả năng độc nhất vô nhị, giúp con người đưa ra quyết định đúng đắn trong những tình huống đạo đức cơ bản. Nơi thầm kín nhất trong lương tâm chính là không gian thiêng liêng, nơi con người nhận ra một luật không phải do mình đặt ra nhưng cần phải tuân theo.​

---

Lương tâm không đơn thuần chỉ là cảm xúc hay suy nghĩ. Đây là “tiếng nói” âm thầm hướng dẫn mỗi người làm điều thiện và tránh điều ác. Theo quan điểm Công giáo, lương tâm có nguồn gốc từ Thiên Chúa, và là nơi mà con người có thể gặp gỡ Ngài để hiểu rõ những điều đúng đắn. Giáo lý của Hội thánh Công giáo khẳng định rằng mọi cá nhân đều phải hành động dựa trên lương tâm đã được đào luyện, đồng thời chịu trách nhiệm trước các hành động của mình. Đây không chỉ là việc tuân thủ một quy tắc hay luật lệ nào đó mà là việc lắng nghe một tiếng gọi sâu thẳm, thúc đẩy con người sống chân thật và công bằng.

Nhờ lương tâm, con người được thúc đẩy tìm kiếm điều thiện và tránh xa điều ác. Tuy nhiên, bản chất yếu đuối khiến nhiều người dễ dàng bị lôi cuốn vào những hành động sai lầm. Những tiếng nói xung quanh có thể làm mờ nhạt đi tiếng gọi của lương tâm. Khi lớn lên, chúng ta còn có thể tìm cách biện minh cho các hành động của mình, kể cả khi chúng đi ngược với lương tâm. Không gian sâu thẳm của lương tâm vì vậy rất mong manh, đòi hỏi sự chú ý cẩn thận để có thể giữ lòng trung thành với nó.

Ảnh: azosensors.com​

Câu chuyện về một cặp đôi trẻ sống thử với nhau, sau khi biết bạn gái có thai, chàng trai đã tìm gặp linh mục để xin lời khuyên. Cả ba người cùng thảo luận và đi đến quyết định rằng phá thai không phải là lựa chọn. Họ cũng đề cập đến khả năng kết hôn trong tương lai gần. Tuy nhiên, mẹ của cô gái, sau khi biết tin, đã khuyên con mình nên bỏ thai để "còn sống cuộc đời của riêng mình." Ngày hôm sau, đôi trẻ lại gặp linh mục và nói rằng họ đang cân nhắc việc phá thai. Vị linh mục chỉ đáp, “Chúng ta đã quyết định rồi mà.” Khi chàng trai phản bác, “Nếu hôm nay con quyết định, ngày mai con có thể thay đổi,” linh mục đã trả lời: “Có những quyết định mà con không thể thay đổi. Nếu con từ bỏ quyết định này, cha sẽ không còn biết con là ai nữa…”

Chàng trai nhận ra rằng, một số lựa chọn đạo đức không chỉ là quyết định tạm thời mà là những lựa chọn chạm đến cốt lõi bản thể con người. Từ chối hay chấp nhận một hành động như phá thai không chỉ là vấn đề đạo đức mà còn định hình con người chúng ta. Khi đi ngược lại lương tâm ngay thẳng, con người vô tình biến đổi, trở nên kém nhân bản hơn.

Ảnh: au.thegospelcoalition.org​

Để lương tâm luôn “sáng suốt,” mỗi người cần có quá trình đào luyện. Việc đào luyện lương tâm không phải là một nhiệm vụ đơn giản và nhanh chóng mà là một hành trình dài đòi hỏi kiên nhẫn, học hỏi và cầu nguyện. Với mỗi Ki-tô hữu, quá trình này bao gồm việc tìm hiểu giáo huấn của Giáo hội, thường xuyên đọc Kinh Thánh, lắng nghe sự hướng dẫn từ các linh mục, và thực hành các giá trị đạo đức trong cuộc sống.

Một lương tâm được đào luyện đúng đắn sẽ giúp con người nhận thức rõ ràng những giá trị cốt lõi và hành động đúng đắn, tránh xa cám dỗ và sai lầm. Theo Giáo hoàng Phanxicô, đào luyện lương tâm là một quá trình đối thoại với chính bản thân mình và với Thiên Chúa, nơi mà những lý lẽ đạo đức và giá trị nhân bản được củng cố. Đây là bước chuẩn bị quan trọng để một người có thể đưa ra các quyết định đúng đắn và chân thật.

Ảnh: Canva​

Tóm lại, trong thế giới ngày nay, khi các giá trị có thể dễ dàng bị lu mờ bởi các trào lưu xã hội hay áp lực từ bên ngoài, việc lựa chọn chân thật theo lương tâm càng trở nên quan trọng. Đây không chỉ là cách để mỗi người giữ vững phẩm giá mà còn là con đường để hướng tới một cuộc sống ý nghĩa, nơi lương tâm không chỉ là tiếng nói nhỏ trong lòng mà trở thành kim chỉ nam dẫn lối cho từng hành động và quyết định.​

---

Phải làm gì?​

Docat 57: Con người tự do ra sao?

Con người được tự do, nhưng sự tự do của con người có một mục đích. Suy cho cùng, tự do có mặt để chúng ta có thể làm được những gì thật sự tốt đẹp bằng ý chí tự do và sự hiểu biết của chúng ta. Về mặt này, tự do được định hướng nhờ vào luật tự nhiên và trật tự sáng tạo (= cách thức Thiên Chúa xếp đặt thế giới theo ý định của Ngài). Bằng lương tâm của mình, chúng ta có thể biết sự thật về điều đúng đắn và điều sai trái. Đúng hơn, lương tâm là tiếng nói chân lý cất lên từ nội tâm, là luật tự nhiên được khắc ghi vào tâm khảm của tất cả mọi người (Rm 2,15). Thông qua lý trí, chúng ta có thể lĩnh hội từ lương tâm những chân giá trị luôn luôn đúng ở mọi thời. Chúng ta biết lừa dối, trộm cắp, giết người là sai trái. Tuy nhiên, lương tâm cũng có thể lầm lẫn. Tự do không luôn nghiêng về điều tốt thật sự, mà lại thường chệch sang những gì chỉ tốt bề ngoài, vì đã bị tính vị kỷ chi phối. Đó là lý do tại sao chúng ta phải luôn rèn luyện lương tâm, và học theo sự chỉ dẫn đúng đắn về những giá trị chân thật. Chính tự do cũng cần được Đức Kitô giải phóng, để có thể hoàn thành những gì thật sự tốt đẹp.​