Ngắm 15 sự Thương Khó: Một truyền thống độc đáo của Công giáo Việt Nam

unmove · Hôm qua, lúc 12:53 PM

Trong suốt mùa chay, các cộng đoàn Công giáo trên khắp thế giới bước vào thời gian ăn chay, cầu nguyện và suy niệm về cuộc khổ nạn của Chúa Giêsu. Tại Việt Nam, một truyền thống đặc biệt mang đậm dấu ấn văn hóa và lịch sử vẫn được duy trì: Ngắm 15 sự Thương Khó.

Một truyền thống độc đáo

Giống như nhiều nơi trên thế giới, các tín hữu thường thực hành Đàng Thánh Giá hoặc lần chuỗi Mân Côi để tưởng niệm cuộc thương khó của Chúa Giêsu, người Công giáo Việt Nam có thêm một cách suy ngắm rất riêng. Ngắm 15 sự Thương Khó là hình thức cầu nguyện bằng lời, kết hợp giữa việc suy niệm, đọc kinh và hát ngắm theo cung giọng truyền thống.

Truyền thống này có nguồn gốc từ các thừa sai, khi họ mang đức tin Công giáo đến Việt Nam và kết hợp với yếu tố văn hóa bản địa. Trong Lịch sử Đàng Ngoài, cha Đắc Lộ đã viết như sau:

“Để cho họ khỏi bị thiệt thòi, thì chúng tôi đã chia các mầu nhiệm thương khó làm 15 đề tài chính. Cứ sau khi đọc chung mười kinh chuỗi hạt thì ngắm một đoạn và suy niệm một trong 15 sự thương khó, sau mỗi lần như thế thì lại tắt một trong 15 ngọn nến sáng theo tục lệ trong giáo hội Roma. Trong nghi lễ, họ khóc lóc, kêu gào và rên rỉ tỏ lòng thương mến những thống khổ và cái chết của Chúa Cứu Thế, người lân cận cũng đến nghe.”

Một trong những yếu tố quan trọng giúp Ngắm 15 sự Thương Khó trở thành một truyền thống lâu đời chính là cách thức trình bày theo kiểu văn học truyền khẩu Việt Nam. Các bài ngắm được viết theo thể văn biền ngẫu, có nhịp điệu và vần điệu dễ thuộc, dễ nhớ, tương tự như các thể loại văn học dân gian như ca dao, hò vè, và ngâm thơ.

Ngoài ra, cách ngắm được thực hiện theo hình thức "ngắm đứng", tức là một người sẽ đứng trước bàn thờ hoặc giữa nhà thờ, ngâm ngắm bằng giọng ngân nga đặc trưng, giúp tạo nên một không gian thiêng liêng, lắng đọng.

Theo các nhà nghiên cứu, việc sử dụng hình thức này không chỉ giúp giáo dân dễ cảm nhận cuộc khổ nạn của Chúa Giêsu mà còn làm cho lời cầu nguyện trở nên sinh động, gần gũi với tâm thức người Việt, vốn coi trọng âm nhạc và lời nói có giai điệu.

Không gian linh thiêng của những buổi ngắm

Trong suốt Mùa Chay, đặc biệt là Tuần Thánh, các nhà thờ Công giáo Việt Nam, từ thành thị đến nông thôn, đều tổ chức các buổi ngắm. Khung cảnh những buổi ngắm thường diễn ra trong ánh nến lung linh, giữa bầu không khí trang nghiêm của nhà thờ, các tín hữu quỳ gối, lắng nghe và cùng nhau suy niệm.

Mặc dù trải qua nhiều biến động lịch sử, từ thời bách hại đạo Công giáo dưới triều Nguyễn đến các thay đổi trong phụng vụ sau Công đồng Vatican II, Ngắm 15 sự Thương Khó vẫn được duy trì mạnh mẽ trong các cộng đoàn Công giáo Việt Nam.

Ngắm 15 sự Thương Khó là một minh chứng rõ ràng cho sự giao thoa giữa đức tin Công giáo và văn hóa Việt Nam. Đây không chỉ là một hình thức cầu nguyện mà còn là một di sản tâm linh, một nét đẹp độc đáo của đạo Công giáo tại Việt Nam mà ít nơi nào trên thế giới có được.