Những bức bích họa trong Nhà nguyện Sistine của Michelangelo có thể tác động đến mật nghị như thế nào?

[con sóng nhỏ]

Những ai đã từng xem bộ phim Conclave (Mật nghị) hẳn không xa lạ với khung cảnh hậu trường đầy căng thẳng trước mỗi kỳ bầu Giáo hoàng: những cuộc vận động hành lang, thương lượng ngầm, và những lời thì thầm bên tai diễn ra ở khắp nơi.
Tuy nhiên, theo lời của Đức Hồng y người Anh Vincent Nichols, có một khoảnh khắc thiêng liêng vượt lên trên tất cả những toan tính con người ấy — khi Thánh Thần can thiệp, làm lắng dịu mọi chiến lược và thúc đẩy 133 vị Hồng y cử tri đang quy tụ trong Nhà nguyện Sistine hướng tới việc chọn đúng con người cho sứ vụ kế vị Thánh Phêrô.​

Những bích họa trên trần nhà mà Michelangelo thực hiện từ năm 1508 đến 1512 kể lại câu chuyện Thiên Chúa sáng tạo vũ trụ, trong khi bức Phán xét cuối cùng phía sau bàn thờ (vẽ từ 1536 đến 1541) trình bày hình ảnh Đức Kitô ở trung tâm một cơn lốc thiêng liêng: người lành được rước lên thiên đàng, kẻ dữ bị kéo xuống địa ngục.​

Khi các vị Hồng y suy niệm về đức tin và phân định người kế vị ngai tòa Phêrô — xen kẽ giữa những giờ bỏ phiếu căng thẳng và những khoảnh khắc chờ đợi — có năm cảnh bích họa mà họ nên dừng lại để chiêm ngắm thật kỹ…​

Thiên Chúa vươn tay ban sự sống cho Ađam
Bức họa trung tâm trên trần Nhà nguyện Sistine đã trở thành một biểu tượng quen thuộc của Kitô giáo, tóm lược hành động Thiên Chúa sáng tạo sự sống — đến mức hình ảnh này xuất hiện khắp nơi, từ khăn lau chén cho đến nam châm tủ lạnh.
Khi chiêm ngắm vẻ uy nghi của cảnh tượng này, các vị Hồng y có thể suy niệm thêm về những chi tiết đầy ẩn ý: tấm vải uốn lượn phía sau Thiên Chúa có hình dáng giống một cách chính xác với bộ não người, còn Ađam dường như có… năm xương sườn. Là một người say mê giải phẫu học, Michelangelo chắc chắn không vẽ sai kết cấu cơ thể. Chi tiết này dường như cố ý ám chỉ chiếc xương sườn mà Thiên Chúa sẽ lấy từ Ađam để tạo dựng Evà.

Giona
Trong số bảy vị ngôn sứ Cựu Ước được Michelangelo khắc họa trên trần Nhà nguyện Sistine, có Giona — người được nhận diện dễ dàng nhờ con cá lớn bên cạnh, gợi nhắc đến câu chuyện Kinh Thánh khi ông bị nuốt vào bụng cá voi.
Nhưng theo nhà sử học nghệ thuật Marco Bussagli, còn một chi tiết kỳ lạ khác mà các vị Hồng y có thể phát hiện — nếu họ chịu khó nheo mắt nhìn kỹ.

Giona có năm chiếc răng cửa thay vì bốn như bình thường, tức là có một chiếc răng mọc ngay chính giữa. “Michelangelo đã cố ý vẽ năm chiếc răng cửa cho những nhân vật sinh trước Chúa Kitô, như một cách diễn tả sự mất cân đối của con người — một sự thiếu hài hòa chỉ được chữa lành khi Đức Giêsu giáng sinh,” Bussagli giải thích. Ông cũng chỉ ra rằng các quỷ dữ trong bức Phán xét cuối cùng cũng mang đặc điểm răng cửa bất thường này.

Maria Mađalêna
Bà là người trung tín theo chân Đức Giêsu cho đến cùng, nhưng dường như không có dấu vết nào của Maria Mađalêna trong các bích họa ở Nhà nguyện Sistine — cho đến khi một nhà nghiên cứu người Ý đưa ra giả thuyết vào năm ngoái: một người phụ nữ tóc vàng, đôi mắt mở to đầy ám ảnh, lấp ló phía sau một cây thánh giá trong bức Phán xét cuối cùng, chính là Maria Mađalêna — người được mệnh danh là “Tông đồ của các Tông đồ”.

Người phụ nữ này mặc áo màu vàng — gam màu thường được dùng trong các bức tranh thế kỷ XVI để khắc họa Maria Mađalêna — và dường như đang hôn cây thánh giá, nơi bà từng chứng kiến Đức Giêsu bị đóng đinh.
Một chi tiết đáng để các Hồng y suy ngẫm, nhất là khi họ trăn trở trước câu hỏi: liệu một người phụ nữ có thể được truyền chức linh mục, hay ít nhất là phó tế, hay không?

Thánh Catarina và Thánh Blaise
Số lượng lớn những người đàn ông khỏa thân, cơ bắp trong bức Phán xét cuối cùng từng khiến nhiều người suy đoán về xu hướng tính dục của Michelangelo và nhanh chóng gây ra làn sóng phẫn nộ tại Vatican. Hệ quả là nhiều phần cơ thể đã bị che phủ sau đó.
Một trong những cảnh gây ngượng ngùng nhất là Thánh Blaise dường như đang chăm chú nhìn vào phần thân thể trần trụi của Thánh Catarina — và theo trí tưởng tượng phong phú của một số người xem, thậm chí còn như đang có hành vi ân ái với bà. Sau khi các bức hình được sửa lại, ánh mắt của Thánh Blaise đã được “hướng về Chúa Giêsu” một cách đầy thánh thiện và trang nghiêm.

Người đàn ông chợt nhận ra mình có thể không được lên Thiên đàng
Ngồi trên một đám mây trong bức Phán xét cuối cùng, người đàn ông ấy bị các quỷ dữ níu kéo dưới chân, khuôn mặt ông hiện rõ vẻ bàng hoàng — như thể vừa nhận ra rằng mình có lẽ sẽ không được lên Thiên đàng.
“Nhân vật này đã truyền cảm hứng cho tác phẩm Người suy tư của Rodin. Ông ta mơ về việc được lên trời, nhưng rồi bất ngờ nhận ra mình có thể đang trên đường xuống hỏa ngục,” nhà sử học nghệ thuật Daria Borghese giải thích. “Thông điệp gửi đến các vị Hồng y là: quý vị vẫn còn cơ hội để được lên Thiên đàng, nhưng cần phải đưa ra những quyết định đúng đắn trong cuộc đời.”

Nhà sử học nghệ thuật hàng đầu nước Ý, Tomaso Montanari, dành một lời khuyên thẳng thắn cho các Hồng y cử tri:
“Hãy tập trung vào bức Phán xét cuối cùng nhiều hơn là trần nhà. Bởi đó là đài tưởng niệm về Đức Kitô Thẩm Phán — và nó liên quan trực tiếp đến các ngài.”

Ông nhấn mạnh: “Bức họa là một lời cảnh tỉnh: hãy gác lại những trò chơi quyền lực, những phù phiếm cá nhân, những toan tính riêng tư, và lắng nghe Thánh Thần đang tràn ngập căn phòng ấy. Nó cũng nhắc họ rằng màu đỏ họ đang khoác trên mình là màu máu của các vị tử đạo, và Đức Giêsu sẽ trở lại để phán xét mọi người — kể cả chính họ. Vì thế, họ cần sống xứng đáng.”​

---

Nội dung và ảnh trong bài từ nguồn: The Times: How Michelangelo’s Sistine Chapel frescoes can sway the conclave