Sự khác biệt quan điểm về quyền tự quyết phải đặt dưới nhãn quan đạo đức?

[Antôn]

Trong xã hội đa dạng ngày nay, sự khác biệt quan điểm giữa các cá nhân, nhóm xã hội hay tôn giáo là điều không thể tránh khỏi. Có quan điểm cho rằng mỗi cá nhân có quyền tự do lựa chọn quyết định trợ tử, an tử hay nói rộng hơn là tự quyết về cuộc sống của mình, và mà không cần phải xét đến yếu tố đạo đức. Vậy, liệu chúng ta có thể tách biệt hoàn toàn quyền tự quyết cá nhân khỏi các giá trị đạo đức khi quyết định những vấn đề liên quan đến sự sống và cái chết?​

---

Ảnh: Canva​

Đạo đức là nền tảng của các quyết định lớn​

Khi đối diện với những vấn đề mang tính chất quyết định như trợ tử, an tử hay quyền tự quyết về cuộc sống của mình, đạo đức không thể bị bỏ qua. Đạo đức là hệ thống các giá trị, nguyên tắc và chuẩn mực giúp con người phân biệt đúng sai, tốt xấu. Nếu không có một nền tảng đạo đức vững chắc, các quyết định có thể trở nên vô nghĩa và thiếu trách nhiệm. Điều này càng rõ ràng khi chúng ta bàn về những quyết định có ảnh hưởng sâu rộng đến sự sống, cái chết và quyền lợi của người khác.

Trong bối cảnh trợ tử, mặc dù nhiều quốc gia đã hợp pháp hóa việc kết thúc cuộc sống của những người bệnh giai đoạn cuối, nhưng điều đó không có nghĩa là việc này không cần phải được xem xét dưới nhãn quan đạo đức. Nếu cuộc sống là một món quà, một tài sản thiêng liêng được trao tặng cho mỗi cá nhân, thì việc tùy ý kết thúc nó sẽ đặt ra vấn đề về sự thiếu tôn trọng đối với giá trị sự sống. Đạo đức giúp chúng ta nhận thức rằng sự sống không chỉ thuộc về cá nhân, mà còn là một phần của cộng đồng, xã hội, và sự kết thúc một cuộc đời không thể chỉ vì sự tuyệt vọng nhất thời của cá nhân mà thiếu đi trách nhiệm với gia đình và cộng đồng.
​

Ảnh: Canva​

Tự do cá nhân không thể tách rời khỏi đạo đức​

Một trong những lý do chính mà nhiều người ủng hộ trợ tử là quyền tự do cá nhân – quyền được lựa chọn và quyết định về cuộc sống của mình. Tuy nhiên, tự do không thể là sự vô hạn, không thể được hiểu là quyền làm bất cứ điều gì mà không có giới hạn. Tự do phải luôn đi kèm với trách nhiệm và được định hướng bởi những nguyên tắc đạo đức.

Chúng ta không thể nói rằng tự do là tối thượng mà không có những nguyên tắc, luật lệ hay đạo đức để điều chỉnh. Giống như một trò chơi thể thao, người chơi không thể tự do làm bất cứ điều gì mà không tuân theo các quy tắc đã được thiết lập. Tự do sống cũng phải chịu sự giám sát và định hướng bởi các giá trị đạo đức chung của xã hội. Nếu mọi quyết định chỉ dựa trên sự lựa chọn cá nhân mà không quan tâm đến điều đúng sai, điều tốt xấu, xã hội sẽ rơi vào tình trạng mất định hướng, nơi mà các quyết định không còn giá trị.
​

Quan điểm pháp lý và đạo đức không thể tách rời​

Mặc dù trong nhiều quốc gia, pháp luật đã cho phép trợ tử, nhưng pháp luật và đạo đức luôn có sự tương tác chặt chẽ. Pháp luật có thể cho phép một hành động, nhưng không có nghĩa là hành động đó là hoàn toàn đúng đắn từ góc độ đạo đức. Trong các xã hội, pháp luật được xây dựng dựa trên các nguyên tắc đạo đức của cộng đồng. Tuy nhiên, không phải lúc nào pháp luật cũng hoàn toàn phản ánh đúng các giá trị đạo đức, đặc biệt là trong những vấn đề nhạy cảm như sự sống và cái chết.

Việc trợ tử hợp pháp ở một số quốc gia không có nghĩa là mọi người đều đồng ý với việc này. Thực tế, nó chỉ là sự phản ánh các quan điểm xã hội và chính trị trong một giai đoạn nhất định, nhưng không thể phủ nhận rằng việc kết thúc cuộc sống của một con người luôn liên quan đến những câu hỏi sâu sắc về đạo đức. Nếu xã hội chỉ đặt vấn đề về tự do cá nhân mà không xét đến các giá trị đạo đức, điều đó có thể dẫn đến những quyết định sai lầm và tạo ra những hậu quả khó lường cho cả cá nhân lẫn cộng đồng.

Ảnh: mtgvinh.com​

​

Đạo đức giúp định hình quyết định có trách nhiệm​

Với nhiều người, họ cho rằng trong nhiều tình huống, như khi đối mặt với những căn bệnh không thể chữa trị, việc giảm bớt đau đớn cho bệnh nhân là cần thiết. Tuy nhiên, thay vì tìm cách kết thúc cuộc sống một cách vội vàng, xã hội cần cung cấp các phương án chăm sóc giảm nhẹ hiệu quả, giúp người bệnh có thể sống những ngày cuối đời trong sự an ủi và đồng hành. Đây chính là lúc mà giá trị đạo đức, lòng trắc ẩn và tình yêu thương cần được thể hiện rõ nhất.

Sự sống không phải là tài sản cá nhân có thể tùy ý quyết định, mà là một món quà thiêng liêng cần được trân trọng. Đạo đức giúp chúng ta nhận ra rằng chúng ta không sống chỉ cho bản thân mình, mà còn sống vì những người thân yêu và vì những giá trị nhân văn mà xã hội gìn giữ.

Cuối cùng, sự khác biệt quan điểm về những vấn đề như trợ tử hay quyền tự quyết không thể và không nên đặt dưới nhãn quan đạo đức. Mỗi quyết định về sự sống và cái chết không chỉ là quyền cá nhân, mà còn là một trách nhiệm đối với cộng đồng và xã hội. Đạo đức luôn là yếu tố không thể thiếu trong việc định hình và điều chỉnh các quyết định lớn, bởi vì sự sống của con người không chỉ là một quyền cá nhân, mà còn là một giá trị thiêng liêng cần được bảo vệ và trân trọng.​

---

Phải làm gì?​

Docat 81: Tại sao quá nhiều người muốn chọn hình thức trợ tử?

Người ta sợ những cơn đau đớn nặng nề. Hơn nữa, người ta sợ trở thành mất năng lực kiểm soát hành vi. Tuy nhiên, ngày nay, chúng ta có thể giải quyết những nỗi sợ trên bằng sự chăm sóc thích hợp, sự hỗ trợ toàn diện dành cho người sắp chết, bằng thuốc giảm đau, và dịch vụ chăm sóc cho người hấp hối. Kinh nghiệm cho thấy phần lớn bệnh nhân ngừng đòi chết khi họ biết về những khả năng giảm đau và chăm sóc giai đoạn cuối. Giúp đỡ người sắp chết (chứ không phải là “giúp cho người ta chết”) có thể có nghĩa là ngừng hoặc từ chối cách chữa trị nào đó, hay làm giảm cơn đau dữ dội bằng thuốc giảm đau hoặc an thần. Đây là điều chính đáng ngay cả khi việc thi hành các biện pháp trên rút ngắn thời gian sống còn lại của bệnh nhân.​