Sự khác nhau giữa Công Giáo - Chính Thống Giáo - Tin Lành

[Antôn]

Công giáo, Tin Lành, và Chính Thống giáo là ba nhánh lớn của Kitô giáo, chia sẻ cùng niềm tin vào Thiên Chúa Ba Ngôi và sự cứu rỗi qua Chúa Giêsu Kitô. Tuy nhiên, giữa các nhánh này có sự khác biệt đáng kể về thần học, giáo lý, thực hành tôn giáo, và cấu trúc Giáo hội. Dưới đây là sự so sánh giữa ba tôn giáo này.​

---

​

1. Lịch sử hình thành​

• Công giáo: Giáo hội Công giáo (Catholicism) có nguồn gốc từ Kitô giáo nguyên thủy, được hình thành từ thời các Tông đồ và phát triển mạnh mẽ sau Công đồng Nicaea (325). Công giáo coi Đức Giáo hoàng (Pope) là người kế vị thánh Phêrô, được Chúa Giêsu trao quyền cai quản Giáo hội.​
• Chính Thống giáo: Chính Thống giáo Đông phương (Eastern Orthodoxy) cũng có nguồn gốc từ Kitô giáo nguyên thủy. Sau sự kiện “Ly giáo Đông Tây” năm 1054, Chính Thống giáo tách ra khỏi Giáo hội Công giáo do mâu thuẫn về thần học và quyền lực, đặc biệt là vai trò tối thượng của Đức Giáo hoàng.​
• Tin Lành: Tin Lành (Protestantism) bắt đầu từ cuộc Cải cách Kháng Cách (Protestant Reformation) do Martin Luther khởi xướng vào thế kỷ 16, với mục tiêu cải tổ Giáo hội Công giáo. Kết quả là nhiều nhánh Tin Lành khác nhau ra đời như Lutherans, Baptists, Methodists, và Calvinists.​

2. Cấu trúc và quyền bính trong Giáo hội​

• Công giáo: Giáo hội Công giáo có cấu trúc chặt chẽ và phân cấp. Đức Giáo hoàng, với tư cách là lãnh đạo tối cao, có quyền tối thượng trong các vấn đề giáo lý và đạo đức. Dưới quyền Đức Giáo hoàng là các Hồng y, Giám mục, và linh mục.​
• Chính Thống giáo: Chính Thống giáo tổ chức Giáo hội theo mô hình tập trung vào các Tòa thượng phụ tự quản. Mỗi Giáo hội quốc gia (như Chính Thống Hy Lạp, Chính Thống Nga) có Tòa thượng phụ riêng, không có một lãnh đạo tối cao như Đức Giáo hoàng. Các thượng phụ và giám mục cùng nhau thảo luận và quyết định các vấn đề giáo lý.​
• Tin Lành: Cấu trúc Giáo hội Tin Lành khác biệt và ít phân cấp hơn so với Công giáo và Chính Thống giáo. Các nhóm Tin Lành thường có cấu trúc đơn giản, mỗi giáo hội địa phương tự quản lý. Một số nhánh có hội đồng trưởng lão (Presbyterians), hoặc giám mục (Anglicans), nhưng không có một lãnh đạo tối thượng toàn cầu.​

3. Thần học và Giáo lý​

• Công giáo: Giáo hội Công giáo tin vào Kinh Thánh và Thánh Truyền (Truyền thống giáo hội). Công giáo nhấn mạnh vai trò của các bí tích, đặc biệt là Thánh Thể (Eucharist), và tin vào sự cứu rỗi qua đức tin kết hợp với việc làm. Đức Giáo hoàng có quyền công bố những điều không sai lầm trong các vấn đề đức tin (doctrine of papal infallibility).​
• Chính Thống giáo: Chính Thống giáo cũng tin vào Kinh Thánh và Truyền thống của các Công đồng Giáo hội (Ecumenical Councils). Chính Thống giáo nhấn mạnh vai trò của Thánh Thể và bí tích, nhưng có cái nhìn thần học khác so với Công giáo về tội tổ tông và ân sủng. Chính Thống giáo không chấp nhận quyền tối cao của Đức Giáo hoàng.​
• Tin Lành: Tin Lành chỉ công nhận Kinh Thánh là nguồn gốc duy nhất của đức tin (sola scriptura) và không công nhận Truyền thống giáo hội. Tin Lành nhấn mạnh sự cứu rỗi chỉ qua đức tin (sola fide) và ân sủng của Thiên Chúa, không qua việc làm. Tin Lành không công nhận các bí tích giống như Công giáo hay Chính Thống giáo (chỉ giữ lại Rửa tội và Tiệc Thánh, nhưng không coi là phương tiện truyền ân sủng).​

4. Các Bí tích​

• Công giáo: Có 7 bí tích được coi là phương tiện truyền đạt ân sủng Thiên Chúa: Rửa tội, Thêm sức, Thánh Thể, Giải tội, Xức dầu bệnh nhân, Truyền chức thánh, và Hôn phối.​
• Chính Thống giáo: Chính Thống giáo cũng công nhận 7 bí tích, tương tự như Công giáo, nhưng cách hiểu và thực hành có một số khác biệt, chẳng hạn như cách thức ban Thánh Thể hoặc vai trò của Xức dầu bệnh nhân.​
• Tin Lành: Các nhánh Tin Lành chỉ giữ lại hai bí tích (Rửa tội và Tiệc Thánh), nhưng không coi chúng là phương tiện truyền ân sủng. Một số nhóm Tin Lành không coi Tiệc Thánh là sự hiện diện thực sự của Chúa Giêsu mà chỉ là tượng trưng.​

Ảnh: Canva​

5. Kinh Thánh và Truyền Thống​

• Công giáo: Công giáo coi Kinh Thánh và Truyền thống giáo hội (Sacred Tradition) là hai nguồn mặc khải thiêng liêng. Truyền thống bao gồm những giáo huấn của các Tông đồ và các Công đồng, được giải thích bởi Huấn quyền (Magisterium) của Giáo hội.​
• Chính Thống giáo: Chính Thống giáo cũng tôn kính cả Kinh Thánh và Truyền thống, nhấn mạnh vai trò của Truyền thống trong việc duy trì đức tin. Tuy nhiên, Chính Thống giáo không chấp nhận một số yếu tố thần học phát triển sau này trong Công giáo, như giáo lý về ngục luyện tội (purgatory) hoặc sự vô nhiễm nguyên tội của Đức Maria.​
• Tin Lành: Tin Lành chỉ coi Kinh Thánh là nguồn gốc của đức tin, loại bỏ mọi yếu tố Truyền thống ngoài Kinh Thánh. Họ nhấn mạnh cá nhân tự đọc và giải thích Kinh Thánh, không cần sự trung gian của Giáo hội.​

6. Lòng tôn kính Đức Maria và các thánh​

• Công giáo: Công giáo tôn kính Đức Maria như là Mẹ Thiên Chúa và tin vào nhiều giáo lý liên quan đến Mẹ, chẳng hạn như sự Vô nhiễm Nguyên tội và Mông Triệu. Công giáo cũng tôn kính các thánh, coi họ là những người cầu bầu trước Thiên Chúa và làm gương mẫu cho đời sống Kitô hữu.​
• Chính Thống giáo: Chính Thống giáo cũng tôn kính Đức Maria và các thánh, nhưng không công nhận một số giáo lý của Công giáo như Vô nhiễm Nguyên tội. Đức Maria được tôn kính là "Theotokos" (Mẹ Thiên Chúa) và đóng vai trò quan trọng trong đời sống tâm linh của Chính Thống giáo.​
• Tin Lành: Tin Lành không tôn kính Đức Maria hoặc các thánh như Công giáo và Chính Thống giáo. Họ tin rằng mọi tín hữu đều có thể trực tiếp cầu nguyện với Thiên Chúa mà không cần qua trung gian của Đức Mẹ hay các thánh. Tin Lành cũng bác bỏ giáo lý về việc cầu nguyện cho người đã khuất và các lễ mừng liên quan đến các thánh.​

7. Việc cầu nguyện và đời sống tâm linh​

• Công giáo: Việc cầu nguyện trong Công giáo thường bao gồm Thánh lễ, các bí tích và việc lần chuỗi Mân Côi, cùng với sự tôn kính Thánh Thể và Đức Mẹ Maria. Các tín hữu cũng cầu nguyện qua sự cầu bầu của các thánh.​
• Chính Thống giáo: Chính Thống giáo chú trọng nhiều vào các nghi lễ phụng vụ, đặc biệt là Thánh lễ Thiên Thượng (Divine Liturgy) và các giờ cầu nguyện. Việc sử dụng biểu tượng (icons) rất quan trọng trong việc cầu nguyện, và các tín hữu thường cầu nguyện trước các biểu tượng Đức Mẹ và các thánh.​
• Tin Lành: Việc cầu nguyện trong Tin Lành nhấn mạnh đến mối quan hệ cá nhân với Thiên Chúa. Tin Lành thường không có các nghi thức phức tạp hay lễ nghi như Công giáo hoặc Chính Thống giáo, mà tập trung vào Kinh Thánh và sự cầu nguyện trực tiếp với Chúa.​

Tóm lại Công giáo, Chính Thống giáo và Tin Lành có nhiều điểm chung, nhưng cũng có sự khác biệt quan trọng về thần học, tổ chức Giáo hội, và thực hành tôn giáo. Những khác biệt này phản ánh sự phát triển lịch sử và các quan điểm thần học khác nhau, nhưng tất cả đều cùng chia sẻ niềm tin cơ bản vào Chúa Kitô và sự cứu rỗi qua Người.​

---

Tài liệu tham khảo
1. Khác biệt giữa Công giáo, Chính thống giáo và Anh giáo
2. Những điểm khác biệt chính giữa Công Giáo và Tin Lành
3. WIKIPEDIA: Công Giáo
4. WIKIPEDIA: Chính Thống Giáo
5. WIKIPEDIA: Tin Lành