Đi tìm chân lý
- Tham gia
- 25/1/24
- Bài viết
- 528
- Chủ đề Author
- #1
BỘ GIÁO LÝ ĐỨC TIN
THƯ GỬI CÁC GIÁM MỤC CỦA GIÁO HỘI CÔNG GIÁO
VỀ MỘT SỐ KHÍA CẠNH CỦA VIỆC CHIÊM NIỆM KITÔ GIÁO*
Ngày 15 tháng 10 năm 1989
THƯ GỬI CÁC GIÁM MỤC CỦA GIÁO HỘI CÔNG GIÁO
VỀ MỘT SỐ KHÍA CẠNH CỦA VIỆC CHIÊM NIỆM KITÔ GIÁO*
Ngày 15 tháng 10 năm 1989
I. Dẫn nhập
1. Ngày nay, nhiều Kitô hữu có một khát khao mãnh liệt muốn trải nghiệm đời sống cầu nguyện sâu sắc và chân thực hơn, mặc dù văn hóa hiện đại đã tạo ra không ít khó khăn đối với nhu cầu thinh lặng, hồi tâm và suy niệm. Sự quan tâm đến các hình thức suy niệm liên quan đến các tôn giáo phương Đông và những phương pháp cầu nguyện đặc biệt của chúng, vốn đã gia tăng trong những năm gần đây ngay cả giữa các Kitô hữu, là một dấu hiệu cho thấy nhu cầu hồi tâm thiêng liêng và kết nối sâu sắc với mầu nhiệm thần linh. Tuy nhiên, trước hiện tượng này, nhiều người cảm thấy cần có những tiêu chí chắc chắn về phương diện giáo lý và mục vụ để có thể hướng dẫn người khác trong việc cầu nguyện, qua các hình thức khác nhau, mà vẫn trung thành với chân lý được mặc khải nơi Đức Giêsu qua Truyền Thống đích thực của Giáo Hội. Lá thư này nhằm đáp ứng nhu cầu khẩn thiết đó, để tại các Giáo Hội địa phương, các hình thức cầu nguyện khác nhau, kể cả các hình thức mới, không bao giờ đánh mất bản chất cá nhân và cộng đoàn đúng đắn của chúng.
Những hướng dẫn này trước tiên được gửi đến các Giám mục, với tinh thần chăm sóc mục vụ dành cho các Giáo Hội được giao phó cho họ, để toàn thể Dân Chúa—linh mục, tu sĩ và giáo dân—một lần nữa được kêu gọi cầu nguyện, với sự nhiệt thành mới, hướng về Chúa Cha qua Thần Khí của Đức Kitô, Chúa chúng ta.
2. Trong vài thập kỷ qua, việc tiếp xúc ngày càng thường xuyên với các tôn giáo khác và các phong cách, phương pháp cầu nguyện khác nhau của họ đã khiến nhiều tín hữu tự hỏi giá trị của các hình thức suy niệm không Kitô giáo đối với người Kitô hữu là gì. Đặc biệt, vấn đề này liên quan đến các phương pháp cầu nguyện phương Đông. Một số người ngày nay tìm đến các phương pháp này vì lý do trị liệu. Sự bất an tâm linh phát sinh từ nhịp sống nhanh chóng của một xã hội công nghệ tiên tiến cũng khiến một số Kitô hữu tìm kiếm trong các phương pháp cầu nguyện này một con đường dẫn đến bình an nội tâm và cân bằng tâm lý. Lá thư này không bàn về khía cạnh tâm lý mà nhấn mạnh đến các khía cạnh thần học và tâm linh của vấn đề. Những Kitô hữu khác, trong bối cảnh mở cửa và trao đổi giữa các tôn giáo và văn hóa, cho rằng việc cầu nguyện của họ có thể được hưởng lợi từ các phương pháp này. Họ nhận thấy nhiều phương pháp suy niệm truyền thống, đặc biệt là phương pháp Kitô giáo, đã bị mai một trong thời gian gần đây, và tự hỏi liệu việc đào luyện lại trong cầu nguyện có thể làm phong phú thêm di sản của chúng ta bằng cách kết hợp những gì trước đây còn xa lạ với nó hay không.
3. Để trả lời câu hỏi này, trước tiên cần phải xem xét, dù chỉ một cách tổng quát, bản chất sâu xa của việc cầu nguyện Kitô giáo là gì. Sau đó, có thể xem xét việc cầu nguyện này có thể được làm phong phú như thế nào nhờ các phương pháp suy niệm phát triển trong các tôn giáo và văn hóa khác. Tuy nhiên, để đạt được điều này, cần phải bắt đầu từ một tiền đề rõ ràng: cầu nguyện Kitô giáo luôn được xác định bởi cấu trúc của đức tin Kitô giáo, trong đó chân lý về Thiên Chúa và thụ tạo được thể hiện rõ ràng. Do đó, cầu nguyện được định nghĩa một cách đúng đắn là một cuộc đối thoại cá nhân, thân mật và sâu sắc giữa con người và Thiên Chúa. Thể hiện sự hiệp thông giữa các thụ tạo được cứu chuộc với đời sống thân mật của Ba Ngôi Thiên Chúa. Sự hiệp thông này, dựa trên Bí tích Rửa tội và Bí tích Thánh Thể, là nguồn mạch và chóp đỉnh của đời sống Giáo Hội, đòi hỏi một thái độ hoán cải, một sự từ bỏ "cái tôi" để hướng đến "Ngài" của Thiên Chúa. Vì vậy, cầu nguyện Kitô giáo luôn vừa mang tính cá nhân vừa mang tính cộng đoàn đích thực. Nó tránh xa các kỹ thuật vô nhân cách hoặc tập trung vào bản thân, những thứ có thể tạo ra một vòng luẩn quẩn, giam hãm người cầu nguyện trong một dạng tư hữu tinh thần không thể mở ra với Thiên Chúa siêu việt. Trong Giáo Hội, trong việc tìm kiếm chính đáng các phương pháp suy niệm mới, phải luôn nhớ rằng yếu tố cốt yếu của cầu nguyện Kitô giáo đích thực là cuộc gặp gỡ giữa hai sự tự do: sự tự do vô hạn của Thiên Chúa với sự tự do hữu hạn của con người.
II. Cầu nguyện Kitô giáo dưới ánh sáng của Mặc khải
4. Chính Kinh Thánh dạy cách người đón nhận mặc khải Kinh Thánh nên cầu nguyện. Trong Cựu Ước, có một bộ sưu tập kỳ diệu các lời cầu nguyện tiếp tục sống động qua nhiều thế kỷ, ngay cả trong Giáo Hội của Đức Giêsu Kitô, nơi chúng trở thành nền tảng của việc cầu nguyện chính thức: Sách Thánh Vịnh.
Các lời cầu nguyện trong Sách Thánh Vịnh trước hết kể lại các kỳ công lớn lao của Thiên Chúa dành cho Dân được chọn. Israel suy niệm, chiêm ngắm và làm hiện tại hóa các kỳ công của Thiên Chúa qua việc nhắc lại chúng trong cầu nguyện.
Trong mặc khải Kinh Thánh, Israel nhận ra và ca ngợi Thiên Chúa hiện diện trong mọi tạo vật và trong vận mệnh của mỗi người. Vì thế, Người được cầu khẩn, chẳng hạn, như Đấng giải thoát trong cơn nguy nan, trong bệnh tật, trong sự bách hại, trong nỗi gian truân. Cuối cùng, và luôn trong ánh sáng của những kỳ công cứu độ của Người, Thiên Chúa được tôn vinh vì quyền năng và lòng nhân hậu của Người, vì sự công chính và lòng thương xót của Người, vì uy nghi cao cả của Người.
5. Nhờ những lời nói, hành động, Cuộc Khổ Nạn và Phục Sinh của Đức Giêsu Kitô, trong Tân Ước, đức tin nhận ra nơi Người sự tự mặc khải dứt khoát của Thiên Chúa, Ngôi Lời Nhập Thể, Đấng bày tỏ chiều sâu thẳm nhất của tình yêu Thiên Chúa. Chính Chúa Thánh Thần, Đấng được ban vào lòng các tín hữu, Đấng "thấu suốt mọi sự, cả những chiều sâu của Thiên Chúa" (1 Cr 2,10), làm cho con người có thể bước vào những chiều sâu thần linh này. Theo lời hứa mà Đức Giêsu đã nói với các môn đệ, Chúa Thánh Thần sẽ giải thích tất cả những điều mà Người chưa thể nói với họ. Tuy nhiên, Chúa Thánh Thần "Người sẽ không tự mình nói điều gì", nhưng "Người sẽ tôn vinh Thầy, vì Người sẽ lấy những gì của Thầy mà loan báo cho anh em" (Ga 16,13-14). Những gì Đức Giêsu gọi là "thuộc về Thầy" cũng thuộc về Chúa Cha, vì "Mọi sự Chúa Cha có đều là của Thầy" (Ga 16,15).
Các tác giả Tân Ước, với ý thức đầy đủ, luôn nói về mặc khải của Thiên Chúa nơi Đức Kitô trong bối cảnh một cái nhìn được Chúa Thánh Thần soi sáng. Các Tin Mừng Nhất Lãm thuật lại các việc làm và lời nói của Đức Giêsu dựa trên sự hiểu biết sâu sắc hơn, đạt được sau Lễ Phục Sinh, về những gì các môn đệ đã thấy và nghe. Toàn bộ Tin Mừng Gioan tập trung vào việc chiêm ngắm Đấng ngay từ đầu đã là Ngôi Lời của Thiên Chúa làm người. Thánh Phaolô, Đấng đã được Đức Giêsu tỏ mình trong uy nghi thần linh trên đường Đamas, hướng dẫn các tín hữu để họ có thể "để cùng toàn thể dân thánh, anh em đủ sức thấu hiểu mọi kích thước dài rộng cao sâu, và nhận biết tình thương của Đức Ki-tô, là tình thương vượt quá sự hiểu biết. Như vậy anh em sẽ được đầy tràn tất cả sự viên mãn của Thiên Chúa" (Ep 3,18-19). Đối với Phaolô, Mầu Nhiệm của Thiên Chúa chính là Đức Kitô, "trong Người có cất giấu mọi kho tàng của sự khôn ngoan và hiểu biết" (Cl 2,3), và Thánh Nhân khẳng định rằng: "Tôi nói điều đó để đừng có ai dùng lời lẽ hấp dẫn mà mê hoặc anh em" (Cl 2,4).
6. Như vậy, có một mối liên hệ chặt chẽ giữa Mặc khải và cầu nguyện. Hiến chế tín lý Dei Verbum dạy rằng nhờ mặc khải, Thiên Chúa vô hình "từ lòng yêu thương tràn đầy đã nói với con người như những người bạn (x. Xh 33,11; Ga 15,14-15), và cư ngụ giữa họ (x. Br 3,38), để mời gọi và đón nhận họ vào hiệp thông với chính mình." Mặc khải này diễn ra qua lời nói và hành động có sự tham chiếu qua lại liên tục; từ khởi đầu mọi thứ đều hướng đến Đức Kitô, sự viên mãn của mặc khải và ân sủng, cùng với ân huệ của Chúa Thánh Thần. Những điều này làm cho con người có khả năng đón nhận và chiêm ngắm những lời và việc của Thiên Chúa, cũng như tạ ơn và thờ lạy Người, cả trong cộng đoàn tín hữu và trong sự thân mật của cõi lòng được ân sủng soi sáng.
Đây là lý do Giáo Hội khuyến khích việc đọc Lời Chúa như nguồn mạch của cầu nguyện Kitô giáo, đồng thời khuyên mọi người khám phá ý nghĩa sâu xa của Thánh Kinh qua cầu nguyện, "để đối thoại diễn ra giữa Thiên Chúa và con người. Vì chúng ta nói với Người khi cầu nguyện; chúng ta lắng nghe Người khi đọc các lời mặc khải của Người."
7. Một số hệ quả trực tiếp phát sinh từ những điều đã được nhắc đến. Nếu cầu nguyện của Kitô hữu phải được đặt trong chuyển động Ba Ngôi của Thiên Chúa, thì nội dung cốt yếu của nó cũng phải được xác định bởi hai chiều hướng của chuyển động đó. Trong Chúa Thánh Thần, Ngôi Con đến thế gian để hòa giải thế gian với Chúa Cha qua các công trình và đau khổ của Người. Mặt khác, cũng trong cùng một chuyển động và trong cùng Thần Khí ấy, Ngôi Lời Nhập Thể trở về với Chúa Cha, hoàn thành ý muốn của Người qua Cuộc Thương Khó và Phục Sinh.
Kinh “Lạy Cha”, chính lời cầu nguyện của Đức Giêsu, chỉ rõ sự hợp nhất của chuyển động này: ý muốn của Chúa Cha phải được thực hiện dưới đất cũng như trên trời (những lời cầu xin về bánh ăn, sự tha thứ và sự bảo vệ làm rõ các chiều kích cơ bản trong ý muốn của Thiên Chúa dành cho chúng ta), để một trời mới đất mới có thể xuất hiện trong Giêrusalem trên trời.
Lời cầu nguyện của Đức Giêsu đã được trao phó cho Giáo Hội (“Anh em hãy cầu nguyện như thế này”, Lc 11,2). Đây là lý do mà khi một Kitô hữu cầu nguyện, ngay cả khi người ấy ở một mình, lời cầu nguyện của họ thực ra luôn nằm trong khuôn khổ của “sự hiệp thông các thánh”, mà ở đó và cùng với đó người ấy cầu nguyện, dù là cách công khai, phụng vụ hay cách riêng tư. Vì vậy, lời cầu nguyện phải luôn được dâng lên trong tinh thần đích thực của Giáo Hội, và do đó dưới sự hướng dẫn của Giáo Hội, đôi khi được thể hiện một cách cụ thể qua sự đồng hành thiêng liêng đã được kiểm chứng. Kitô hữu, ngay cả khi cầu nguyện một mình và trong thầm lặng, luôn ý thức rằng họ cầu nguyện vì lợi ích của Giáo Hội, hiệp nhất với Đức Kitô, trong Chúa Thánh Thần và cùng với tất cả các thánh.
III. Những con đường sai lầm trong cầu nguyện
8. Ngay từ những thế kỷ đầu tiên của Giáo Hội, một số hình thức cầu nguyện không đúng đã len lỏi vào. Một số đoạn trong Tân Ước (x. 1 Ga 4,3; 1 Tm 1,3-7 và 4,3-4) đã ám chỉ sự tồn tại của chúng. Sau đó, hai lệch lạc căn bản đã được xác định: thuyết ngộ giáo giả hiệu (Pseudognosticism) và thuyết Mê-sali-an (Messalianism), cả hai đều là mối bận tâm của các giáo phụ.
Khi chống lại những sai lầm của thuyết ngộ giáo, các giáo phụ khẳng định rằng vật chất do Thiên Chúa tạo dựng và vì thế không phải là xấu xa. Họ nhấn mạnh rằng ân sủng, luôn có Chúa Thánh Thần là nguồn mạch, không phải là một điều gì thuộc sở hữu riêng của linh hồn, nhưng phải được tìm kiếm từ Thiên Chúa như một ân ban. Do đó, sự soi sáng hoặc tri thức siêu việt của Thần Khí (gnosis) không khiến đức tin Kitô giáo trở thành thứ dư thừa. Cuối cùng, đối với các giáo phụ, dấu hiệu đích thực của tri thức siêu việt, kết quả của cầu nguyện, luôn là tình yêu Kitô giáo.
9. Nếu sự hoàn thiện của cầu nguyện Kitô giáo không thể được đánh giá dựa trên sự cao siêu của tri thức ngộ giáo, thì cũng không thể được đo lường dựa trên kinh nghiệm cảm nhận thần linh, như thuyết Mê-sali-an đề xuất. Những người theo thuyết này, vào thế kỷ thứ tư, đã đồng hóa ân sủng của Chúa Thánh Thần với kinh nghiệm tâm lý về sự hiện diện của Người trong linh hồn. Khi phản bác họ, các giáo phụ nhấn mạnh rằng sự hiệp nhất của linh hồn với Thiên Chúa trong cầu nguyện được thực hiện một cách huyền nhiệm, đặc biệt qua các bí tích của Giáo Hội. Hơn nữa, sự hiệp nhất đó có thể đạt được ngay cả qua những kinh nghiệm khổ đau hay sầu muộn. Trái ngược với quan điểm của thuyết Mê-sali-an, những điều này không nhất thiết là dấu hiệu rằng Thần Khí đã rời bỏ một linh hồn. Đúng hơn, như các bậc thầy linh đạo luôn rõ ràng nhìn nhận, những kinh nghiệm này có thể là một sự tham dự đích thực vào tình trạng bị bỏ rơi mà Chúa chúng ta đã trải qua trên thập giá, Đấng luôn là mẫu gương và trung gian cho lời cầu nguyện.
10. Cả hai hình thức sai lầm này tiếp tục là một cám dỗ cho con người tội lỗi. Chúng xúi giục con người cố gắng vượt qua khoảng cách giữa thụ tạo và Đấng Tạo Hóa, như thể không nên có khoảng cách đó; coi con đường của Đức Kitô trên trái đất, qua đó Người muốn dẫn chúng ta đến Chúa Cha, như một điều gì đó đã lỗi thời; hay hạ thấp ân sủng thuần khiết xuống mức tâm lý tự nhiên, coi nó như "tri thức siêu việt" hoặc như "kinh nghiệm".
Những hình thức sai lầm này, từng xuất hiện nhiều lần trong lịch sử ngoài lề đời sống cầu nguyện của Giáo Hội, dường như một lần nữa gây ấn tượng mạnh cho nhiều Kitô hữu ngày nay, thu hút họ như một phương thuốc tâm lý hoặc tâm linh, hoặc như một con đường nhanh chóng để tìm kiếm Thiên Chúa.
11. Tuy nhiên, những hình thức sai lầm này, dù xuất hiện ở đâu, đều có thể được nhận diện một cách đơn giản. Việc suy niệm trong cầu nguyện của Kitô hữu tìm cách đi sâu vào mầu nhiệm thần linh qua các công trình cứu độ của Thiên Chúa nơi Đức Kitô, Ngôi Lời Nhập Thể, và qua ân ban của Chúa Thánh Thần. Những chiều sâu thần linh này luôn được mạc khải cho con người qua chiều kích nhân loại và trần thế.
Ngược lại, những phương pháp suy niệm tương tự, kể cả những phương pháp bắt đầu bằng lời nói và hành động của Đức Giêsu, lại cố gắng, trong mức độ có thể, gạt bỏ mọi yếu tố thuộc về thế giới này, mọi thứ có thể cảm nhận bằng giác quan hay giới hạn bởi khái niệm. Đây là một nỗ lực nhằm vươn lên hoặc hòa mình vào lĩnh vực thần linh, vốn không thuộc về trần thế, không cảm nhận được bằng giác quan và không thể diễn tả bằng khái niệm. Khuynh hướng này, vốn đã tồn tại trong cảm thức tôn giáo của thời kỳ Hy Lạp sau này (đặc biệt là trong “tân Platon”), cũng ăn sâu vào cảm hứng tôn giáo của nhiều dân tộc, ngay khi họ nhận ra tính tạm bợ của các hình ảnh biểu trưng về thần linh và nỗ lực tiếp cận thần linh.
12. Với sự phổ biến hiện nay của các phương pháp suy niệm phương Đông trong thế giới Kitô giáo và trong các cộng đoàn Giáo Hội, chúng ta đang chứng kiến một nỗ lực đổi mới nhằm kết hợp suy niệm Kitô giáo với các phương pháp phi Kitô giáo. Những đề xuất trong chiều hướng này rất nhiều và mang tính triệt để ở các mức độ khác nhau. Một số sử dụng các phương pháp phương Đông chỉ như một sự chuẩn bị tâm lý-thể lý cho việc chiêm niệm Kitô giáo thực sự; một số khác đi xa hơn, áp dụng những kỹ thuật khác nhau để tạo ra những trải nghiệm tâm linh tương tự như những gì được mô tả trong các tác phẩm của một số nhà thần bí Công giáo.
Lại có những người không ngần ngại đặt khái niệm "tuyệt đối không hình ảnh hay khái niệm" của lý thuyết Phật giáo ngang hàng với sự uy nghi của Thiên Chúa được mạc khải nơi Đức Kitô, Đấng vượt trên mọi thực tại hữu hạn. Họ làm điều này bằng cách sử dụng một “thần học phủ định”, vượt trên mọi khẳng định tìm cách diễn tả Thiên Chúa là gì và phủ nhận rằng các thực tại thế giới có thể chỉ ra sự vô biên của Thiên Chúa. Do đó, họ đề xuất từ bỏ không chỉ việc suy niệm về các công trình cứu độ của Thiên Chúa trong lịch sử, mà còn từ bỏ cả ý niệm về Thiên Chúa Duy Nhất và Ba Ngôi, Đấng là Tình Yêu, để hòa mình vào một “vực thẳm vô định của thần tính.”
Những đề xuất này, cũng như các hình thức kết hợp khác giữa suy niệm Kitô giáo và kỹ thuật phương Đông, cần phải được xem xét kỹ lưỡng về nội dung và phương pháp để tránh nguy cơ rơi vào chủ nghĩa hỗn hợp.
IV. Con đường Kitô giáo dẫn đến hiệp nhất với Thiên Chúa
13. Để tìm ra con đường cầu nguyện đúng đắn, Kitô hữu cần xem xét những điều đã được trình bày trước đó về những nét nổi bật của con đường Đức Kitô, Đấng mà “Lương thực của Thầy là thi hành ý muốn của Đấng đã sai Thầy, và hoàn tất công trình của Người” (Ga 4,34). Đức Giêsu không có sự hiệp nhất nào mật thiết hơn với Chúa Cha ngoài việc liên tục thực hiện ý muốn của Người, điều mà đối với Đức Giêsu luôn được chuyển hóa thành cầu nguyện sâu xa.
Theo ý muốn của Chúa Cha, Chúa Giêsu đã được sai đến với nhân loại, với những người tội lỗi, và cả với những kẻ hành hình Người. Người không thể hiệp nhất với Chúa Cha mật thiết hơn bằng cách tuân phục ý muốn của Người. Tuy nhiên, điều này không ngăn cản Người trong cuộc đời tại thế, cũng tìm nơi thanh vắng để hiệp nhất với Chúa Cha và nhận thêm sức mạnh mới cho sứ vụ của mình. Trên núi Tabor, nơi sự hiệp nhất của Người với Chúa Cha được biểu lộ, Người đã nhớ đến Cuộc Khổ Nạn (x. Lc 9,31), và không hề nghĩ đến việc ở lại trong “ba lều” trên Núi Tabore.
Lời cầu nguyện chiêm niệm Kitô giáo luôn dẫn đến tình yêu đối với tha nhân, đến hành động và đến sự chấp nhận thử thách, và chính vì điều này mà lời cầu nguyện đưa người ta đến gần Thiên Chúa.
14. Để tiến gần đến mầu nhiệm hiệp nhất với Thiên Chúa, điều mà các giáo phụ Hy Lạp gọi là sự thần hóa con người, và để hiểu chính xác cách thức mầu nhiệm này được thực hiện, trước hết cần nhớ rằng con người là một thụ tạo, và vẫn mãi là thụ tạo. Do đó, không thể có chuyện bản tính con người bị hấp thu vào thần tính, ngay cả trong những trạng thái ân sủng cao nhất. Tuy nhiên, cần nhận ra rằng con người được tạo dựng theo “hình ảnh và giống” Thiên Chúa, và nguyên mẫu của hình ảnh này là Con Thiên Chúa, Đấng mà qua Người và nhờ Người chúng ta được tạo dựng (x. Cl 1,16).
Nguyên mẫu này mạc khải mầu nhiệm Kitô giáo cao cả và đẹp đẽ nhất: từ đời đời, Ngôi Con là “một ngôi vị khác biệt” so với Chúa Cha, nhưng trong Chúa Thánh Thần, Người “đồng bản tính” với Chúa Cha. Do đó, sự khác biệt này không phải là một điều bất toàn, mà ngược lại, là điều tốt đẹp nhất. Chính Thiên Chúa cũng có sự khác biệt nội tại: một bản tính duy nhất trong Ba Ngôi Vị. Cũng có sự khác biệt giữa Thiên Chúa và các thụ tạo, vốn khác biệt về bản tính.
Cuối cùng, nơi Bí tích Thánh Thể, cũng như các bí tích khác—và một cách tương tự trong các công trình và lời nói của Người—Đức Kitô ban chính mình và cho chúng ta tham dự vào bản tính thần linh của Người, nhưng không xóa bỏ bản tính thụ tạo của chúng ta, vốn được Người chia sẻ qua Mầu Nhiệm Nhập Thể.
15. Suy tư về những chân lý này mang lại khám phá tuyệt vời rằng tất cả những khát vọng được thể hiện trong lời cầu nguyện của các tôn giáo khác đều được hoàn thành vượt xa mọi mong đợi trong thực tại Kitô giáo, mà không cần phải xóa bỏ bản ngã hay bản tính thụ tạo vào “biển cả của Tuyệt Đối.” “Thiên Chúa là tình yêu” (1 Ga 4,8). Lời khẳng định sâu sắc mang tính Kitô giáo này có thể hòa giải sự hiệp nhất hoàn hảo với sự khác biệt giữa người yêu và người được yêu, với sự trao đổi và đối thoại đời đời.
Chính Thiên Chúa là sự trao đổi đời đời này, và chúng ta thực sự có thể trở nên những người chia sẻ với Đức Kitô, như “những người con nuôi” kêu lên với Người Con trong Chúa Thánh Thần: “Abba, Cha ơi!” Trong ý nghĩa này, các giáo phụ hoàn toàn đúng khi nói về sự thần hóa con người, vì khi được hợp nhất vào Đức Kitô, Con Thiên Chúa tự bản tính, con người nhờ ân sủng có thể tham dự vào bản tính thần linh và trở thành “con trong Người Con.” Nhờ đón nhận Chúa Thánh Thần, người Kitô hữu tôn vinh Chúa Cha và thực sự tham dự vào đời sống Ba Ngôi Thiên Chúa.
V. Những vấn đề về phương pháp
16. Hầu hết các tôn giáo lớn, vốn tìm kiếm sự hiệp nhất với Thiên Chúa trong cầu nguyện, đều chỉ ra những con đường để đạt được điều đó. Cũng như “Giáo Hội Công Giáo không bác bỏ những gì là chân thật và thánh thiện trong các tôn giáo này,” Giáo Hội cũng không nên bác bỏ các con đường này chỉ vì chúng không phải là Kitô giáo. Ngược lại, người ta có thể tiếp nhận từ chúng những điều hữu ích, miễn là quan niệm Kitô giáo về cầu nguyện, logic và đòi hỏi của nó không bao giờ bị che khuất. Trong bối cảnh này, những yếu tố được tiếp nhận cần phải được diễn giải lại và diễn đạt theo cách mới.
Trước tiên, có thể kể đến việc khiêm nhường chấp nhận một người thầy am hiểu đời sống cầu nguyện và các lời khuyên của họ. Kinh nghiệm Kitô giáo đã biết đến thực hành này ngay từ thời các giáo phụ sa mạc. Một người thầy như vậy, am tường về việc "hiệp thông với Giáo Hội" (sentire cum Ecclesia), không chỉ hướng dẫn và cảnh báo về những nguy cơ; với tư cách là một “cha thiêng liêng,” người ấy còn phải dẫn dắt người môn sinh của mình một cách năng động, từ trái tim đến trái tim, vào đời sống cầu nguyện, vốn là ân ban của Chúa Thánh Thần.
17. Trong giai đoạn cuối của thời kỳ cổ điển phi Kitô giáo, có sự phân biệt thuận lợi giữa ba giai đoạn trong đời sống hướng đến sự hoàn thiện: con đường thanh luyện, con đường soi sáng và con đường hợp nhất. Giáo huấn này đã trở thành mô hình cho nhiều trường phái linh đạo Kitô giáo. Dù tự bản chất là đúng, nhưng phân tích này cần được làm sáng tỏ để được hiểu theo cách Kitô giáo chính xác, nhằm tránh những hiểu lầm nguy hiểm.
18. Việc tìm kiếm Thiên Chúa qua cầu nguyện cần phải được chuẩn bị và đồng hành bởi cuộc chiến đấu khổ hạnh và sự thanh tẩy khỏi tội lỗi và sai lầm của bản thân, bởi Đức Giêsu đã nói rằng chỉ “ai có tâm hồn trong sạch, vì họ sẽ được nhìn thấy Thiên Chúa” (Mt 5,8). Tin Mừng trước hết nhắm đến việc thanh tẩy luân lý khỏi sự thiếu chân thật và tình yêu, và ở một cấp độ sâu xa hơn, khỏi tất cả những khuynh hướng ích kỷ ngăn cản con người nhận ra và đón nhận ý muốn thuần khiết của Thiên Chúa. Các đam mê không tự chúng là tiêu cực (như các triết gia khắc kỷ và tân Platon đã nghĩ), nhưng chúng có khuynh hướng hướng đến ích kỷ. Đó là điều mà người Kitô hữu phải giải thoát bản thân để đạt đến trạng thái tự do tích cực, mà trong thời kỳ Kitô giáo cổ điển được gọi là apatheia (sự bất biến), trong thời Trung Cổ là impassibilitas (sự vô cảm), và trong các bài Linh Thao của Thánh Inhaxiô là indiferencia (sự dửng dưng).
Điều này không thể thực hiện được nếu không có sự từ bỏ bản thân cách triệt để, như chính Thánh Phaolô đã sử dụng từ “sự chết đi” (mortification) đối với các khuynh hướng tội lỗi. Chỉ sự từ bỏ bản thân này mới làm cho con người tự do để thực thi ý muốn của Thiên Chúa và chia sẻ sự tự do của Chúa Thánh Thần.
19. Vì vậy, cần phải hiểu đúng lời dạy của những bậc thầy khuyên “làm trống” tâm trí khỏi mọi hình ảnh cảm quan và khái niệm, trong khi vẫn giữ thái độ yêu thương đối với Thiên Chúa. Bằng cách này, người cầu nguyện tạo ra một không gian trống rỗng để Thiên Chúa có thể lấp đầy bằng sự phong phú của Người. Tuy nhiên, sự trống rỗng mà Thiên Chúa đòi hỏi là sự từ bỏ tính ích kỷ của bản thân, chứ không nhất thiết là sự từ bỏ các tạo vật được Người ban cho và đặt chúng ta giữa chúng.
Không có nghi ngờ rằng trong cầu nguyện, người ta phải tập trung hoàn toàn vào Thiên Chúa và cố gắng loại bỏ các ràng buộc với thế gian vốn trói buộc chúng ta với sự ích kỷ. Về điều này, Thánh Augustinô là một thầy dạy xuất sắc: nếu bạn muốn tìm thấy Thiên Chúa, ngài nói, hãy từ bỏ thế giới bên ngoài và trở lại với chính mình. Nhưng ngài tiếp tục, đừng dừng lại ở chính mình, mà hãy vượt lên trên chính mình, vì bạn không phải là Thiên Chúa: Người sâu xa hơn và cao cả hơn bạn. “Quả vậy, những gì người ta không thể nhìn thấy được nơi Thiên Chúa, tức là quyền năng vĩnh cửu và thần tính của Người, thì từ khi Thiên Chúa tạo thành vũ trụ, trí khôn con người có thể nhìn thấy được qua những công trình của Người’ (Rm 1,20).”
“Ở lại trong chính mình”: đây mới là nguy cơ thực sự. Thánh Tiến sĩ Giáo Hội khuyên tập trung vào chính mình nhưng đồng thời vượt qua cái tôi, vốn không phải là Thiên Chúa, mà chỉ là thụ tạo. Thiên Chúa “sâu thẳm hơn cõi lòng tôi và cao hơn đỉnh cao của tôi.” Thực vậy, Thiên Chúa hiện diện trong chúng ta và ở cùng chúng ta, nhưng Người vượt lên trên chúng ta trong mầu nhiệm của Người.
20. Về phương diện tín lý, không thể đạt được tình yêu hoàn hảo đối với Thiên Chúa nếu bỏ qua việc Người tự hiến cho chúng ta qua Người Con Nhập Thể, Đấng đã chịu đóng đinh và sống lại từ cõi chết. Trong Người, nhờ tác động của Chúa Thánh Thần, chúng ta tham dự, nhờ ân sủng thuần khiết, vào đời sống nội tại của Thiên Chúa. Khi Đức Giêsu nói, “Ai thấy Thầy là thấy Chúa Cha” (Ga 14,9), Người không chỉ muốn nói về việc nhìn và biết hình dạng nhân loại của Người (“xác thịt chẳng ích gì,” Ga 6,63), mà ý Người là một cái nhìn được ân sủng đức tin ban cho.
Đó là một thị kiến cho phép qua sự mặc khải của Đức Giêsu mà ta cảm nhận bằng giác quan, ta thấy được điều Người thực sự muốn tỏ lộ cho chúng ta về Thiên Chúa (“Chính Thần Khí mới làm cho sống; lời Thầy nói với anh em là thần khí và là sự sống”, Ga 6,63). Thị kiến này không phải là một sự trừu tượng thuần túy của con người từ hình dạng mà Thiên Chúa đã tự mặc khải; đúng hơn, đó là việc nắm bắt thực tại thần linh nơi hình dạng nhân loại của Đức Giêsu, chiều kích thần linh vĩnh cửu của Người trong hình thức tạm thời.
Như Thánh Inhaxiô nói trong Linh Thao, chúng ta nên cố gắng cảm nhận “hương thơm vô biên và sự ngọt ngào vô biên của thần tính” (số 124), bằng cách bắt đầu từ chân lý hữu hạn đã được mạc khải và tiến tới. Trong khi nâng chúng ta lên, Thiên Chúa tự do "làm trống" chúng ta khỏi tất cả những gì ràng buộc chúng ta với thế giới này, để kéo chúng ta hoàn toàn vào đời sống Ba Ngôi của tình yêu vĩnh cửu của Người. Tuy nhiên, ân sủng này chỉ có thể được ban “trong Đức Kitô nhờ Chúa Thánh Thần,” chứ không qua nỗ lực tự mình rút lui khỏi sự mặc khải của Thiên Chúa.
21. Trên hành trình đời sống Kitô giáo, sự soi sáng theo sau sự thanh luyện, nhờ tình yêu mà Chúa Cha ban cho chúng ta qua Người Con và nhờ ơn xức dầu mà chúng ta lãnh nhận từ Người qua Chúa Thánh Thần (x. 1 Ga 2,20). Ngay từ thời kỳ Kitô giáo sơ khai, các tác giả đã nói về “sự soi sáng” nhận được trong Bí tích Rửa tội. Sau khi được dẫn vào các mầu nhiệm thần linh, sự soi sáng này giúp các tín hữu nhận biết Đức Kitô qua đức tin được thể hiện bằng tình yêu.
Một số tác giả Giáo Hội còn nói rõ về sự soi sáng nhận được qua Bí tích Rửa tội như nền tảng cho sự hiểu biết cao cả về Đức Kitô Giêsu (x. Pl 3,8), điều được định nghĩa là theoria hay chiêm niệm. Với ân sủng của Bí tích Rửa tội, các tín hữu được mời gọi tiến bộ trong việc nhận biết và làm chứng về các mầu nhiệm đức tin qua “sự cảm nghiệm thân mật với các thực tại thiêng liêng.”
Không ánh sáng nào từ Thiên Chúa có thể khiến những chân lý đức tin trở nên thừa thãi. Bất kỳ ân sủng soi sáng nào mà Thiên Chúa có thể ban thêm đều làm sáng tỏ hơn chiều sâu của các mầu nhiệm được Giáo Hội tuyên xưng và cử hành, trong khi chúng ta chờ đợi ngày mà người Kitô hữu có thể chiêm ngưỡng Thiên Chúa như Người là trong vinh quang (x. 1 Ga 3,2).
22. Cuối cùng, Kitô hữu khi cầu nguyện có thể, nếu Thiên Chúa muốn, đạt đến một trải nghiệm đặc biệt về sự hiệp nhất. Các Bí tích, đặc biệt là Bí tích Rửa tội và Thánh Thể, là nền tảng khách quan cho sự hiệp nhất giữa Kitô hữu và Thiên Chúa. Trên nền tảng này, người cầu nguyện có thể được mời gọi, nhờ ân sủng đặc biệt của Chúa Thánh Thần, đến một loại hiệp nhất cụ thể với Thiên Chúa mà trong thuật ngữ Kitô giáo gọi là huyền nhiệm.
23. Không nghi ngờ gì, người Kitô hữu cần những khoảng thời gian rút lui vào thinh lặng để hồi tâm và, trong sự hiện diện của Thiên Chúa, tái khám phá con đường của mình. Tuy nhiên, vì là một thụ tạo, và là một thụ tạo biết rằng chỉ trong ân sủng người mới được an toàn, phương pháp đến gần Thiên Chúa của người Kitô hữu không dựa trên bất kỳ kỹ thuật nào theo nghĩa chặt chẽ. Điều đó sẽ mâu thuẫn với tinh thần trẻ thơ được Tin Mừng kêu gọi.
Chủ nghĩa huyền nhiệm Kitô giáo đích thực không liên quan gì đến kỹ thuật: đó luôn là một ân huệ của Thiên Chúa, và người nhận được ân huệ ấy biết rằng mình không xứng đáng.
24. Có những ân sủng huyền nhiệm được ban cho các đấng sáng lập các tu hội để phục vụ cho việc thiết lập của họ, cũng như được ban cho các thánh khác. Những ân sủng này đặc trưng cho kinh nghiệm cầu nguyện cá nhân của họ và không thể, tự bản chất, trở thành đối tượng bắt chước hay mong muốn cho những tín hữu khác, ngay cả đối với các thành viên thuộc cùng một tu hội hay những người tìm kiếm một cách cầu nguyện hoàn hảo hơn.
Có thể có những mức độ và cách thức khác nhau trong việc tham gia vào kinh nghiệm cầu nguyện của một vị sáng lập, mà không cần mọi thứ phải hoàn toàn giống nhau. Bên cạnh đó, kinh nghiệm cầu nguyện được đặt vào vị trí ưu tiên trong tất cả các tu hội thực sự thuộc về Giáo Hội, cả xưa và nay, cuối cùng luôn là một điều mang tính cá nhân. Chính với mỗi người riêng lẻ mà Thiên Chúa ban ân sủng cầu nguyện của Người.
25. Về chủ nghĩa huyền nhiệm, cần phân biệt giữa các ơn của Chúa Thánh Thần và các đặc sủng được Thiên Chúa ban hoàn toàn cách nhưng không. Các ơn Chúa Thánh Thần là điều mà mỗi Kitô hữu có thể làm tăng trưởng trong mình qua lòng nhiệt thành sống đức tin, cậy và mến; nhờ đó, qua nỗ lực khổ hạnh nghiêm túc, họ có thể đạt được một kinh nghiệm nào đó về Thiên Chúa và các nội dung đức tin.
Về phần các đặc sủng, Thánh Phaolô nói rằng chúng trước hết là để phục vụ Giáo Hội, các chi thể khác của Thân Mình Mầu Nhiệm của Đức Kitô (x. 1 Cr 12,17). Với quan điểm này, cần nhớ rằng các đặc sủng không đồng nhất với những ân ban phi thường (mystical gifts), và sự phân biệt giữa “các ơn của Chúa Thánh Thần” và “các đặc sủng” có thể linh hoạt. Chắc chắn rằng một đặc sủng mang lại hoa trái cho Giáo Hội, trong bối cảnh của Tân Ước, không thể được thực hành mà không đạt tới một mức độ hoàn thiện cá nhân nào đó. Mặt khác, mọi Kitô hữu “sống động” đều có một nhiệm vụ đặc thù (và theo nghĩa này là một “đặc sủng”) “để xây dựng thân thể Đức Kitô” (x. Ep 4,15-16), trong sự hiệp thông với phẩm trật, mà nhiệm vụ là “không được dập tắt Thần Khí, nhưng phải thử nghiệm mọi sự và giữ lấy điều tốt lành” (Lumen Gentium, số 12).
VI. Các phương pháp tâm lý-thể lý
26. Kinh nghiệm con người cho thấy rằng tư thế và thái độ của thân thể cũng có ảnh hưởng đến sự tập trung và tâm trạng của tinh thần. Đây là một thực tế mà một số tác giả linh đạo Kitô giáo Đông và Tây phương đã lưu ý.
Những suy tư của họ, dù có điểm chung với các phương pháp suy niệm phi Kitô giáo phương Đông, nhưng tránh được những thái quá và phiến diện của các phương pháp này, vốn thường được khuyến khích cho những người ngày nay mà không có sự chuẩn bị đầy đủ.
Các tác giả linh đạo đã tiếp thu những yếu tố giúp cho việc hồi tâm trong cầu nguyện trở nên dễ dàng hơn, đồng thời nhận ra giá trị tương đối của chúng: chúng hữu ích nếu được cải biên theo mục đích cầu nguyện Kitô giáo. Chẳng hạn, việc ăn chay của Kitô hữu trước hết mang ý nghĩa là một hành động sám hối và hy sinh; nhưng, ngay từ thời các giáo phụ, nó cũng nhằm mục đích giúp con người sẵn sàng hơn để gặp gỡ Thiên Chúa và làm cho Kitô hữu có khả năng tự chủ hơn, đồng thời nhạy cảm hơn với nhu cầu của người khác.
Trong cầu nguyện, con người toàn diện phải bước vào mối tương quan với Thiên Chúa, và vì thế thân thể của họ cũng cần phải có tư thế phù hợp nhất với sự hồi tâm. Tư thế này, theo một cách biểu tượng, có thể diễn tả chính lời cầu nguyện, tùy thuộc vào các nền văn hóa và cảm thức cá nhân. Trên một số phương diện, các Kitô hữu ngày nay đang ý thức hơn về việc tư thế thân thể có thể hỗ trợ cầu nguyện.
27. Việc suy niệm Kitô giáo Đông phương đã đánh giá cao ý nghĩa biểu tượng tâm lý-thể lý, điều thường thiếu vắng trong các hình thức cầu nguyện Tây phương. Điều này có thể từ tư thế cụ thể của thân thể đến các chức năng cơ bản của đời sống, chẳng hạn như nhịp thở hoặc nhịp đập của trái tim. Thực hành “Kinh Nguyện Chúa Giêsu”, chẳng hạn, được điều chỉnh theo nhịp thở tự nhiên, có thể ít nhất trong một thời gian, thực sự giúp ích cho nhiều người.
Tuy nhiên, ngay cả các bậc thầy Đông phương cũng nhận thấy rằng không phải ai cũng thích hợp để sử dụng biểu tượng này, vì không phải ai cũng có khả năng chuyển từ dấu hiệu vật chất sang thực tại thiêng liêng mà người ta tìm kiếm. Nếu không được hiểu đúng đắn và đầy đủ, các biểu tượng này thậm chí có thể trở thành ngẫu tượng, cản trở việc nâng tâm hồn lên Thiên Chúa. Để sống trọn vẹn ý thức về thân thể như một biểu tượng trong cầu nguyện còn khó hơn: điều này có thể thoái hóa thành tôn thờ thân thể và dẫn đến việc xem mọi cảm giác thể lý như là kinh nghiệm thiêng liêng.
28. Một số bài tập thể lý tự động tạo ra cảm giác bình an và thư giãn, cảm giác dễ chịu, thậm chí có thể là hiện tượng ánh sáng hoặc hơi ấm, điều này giống với sự an ủi thiêng liêng. Việc xem những cảm giác này như là những sự an ủi đích thực của Chúa Thánh Thần là một sự hiểu sai hoàn toàn về đời sống thiêng liêng. Gán cho những cảm giác đó một ý nghĩa biểu tượng tương tự như trải nghiệm huyền nhiệm, trong khi tình trạng luân lý của người liên quan không tương xứng với một trải nghiệm như vậy, sẽ dẫn đến một dạng rối loạn tâm trí có thể dẫn đến bất ổn tâm lý và đôi khi cả những lệch lạc về luân lý.
Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là những thực hành suy niệm chính đáng, xuất phát từ Kitô giáo Đông phương hoặc các tôn giáo lớn phi Kitô giáo, vốn hấp dẫn đối với con người ngày nay, những người đang chia rẽ và mất phương hướng, không thể là những phương tiện thích hợp để giúp người cầu nguyện đến trước Thiên Chúa trong sự bình an nội tâm, ngay cả giữa những áp lực từ bên ngoài.
Dẫu vậy, cần nhớ rằng sự kết hợp thường xuyên với Thiên Chúa—nghĩa là thái độ nội tâm luôn tỉnh thức và khẩn cầu sự trợ giúp của Người, điều mà Tân Ước gọi là “cầu nguyện không ngừng” (x. 1 Tx 5,17)—không nhất thiết bị gián đoạn khi một người cũng dành bản thân mình, theo ý muốn của Thiên Chúa, cho công việc và việc chăm sóc tha nhân. Thánh Phaolô nói: “Vậy, dù ăn, dù uống, hay làm bất cứ việc gì, anh em hãy làm tất cả để tôn vinh Thiên Chúa” (1 Cr 10,31).
Thực ra, lời cầu nguyện chân chính, như các bậc thầy linh đạo dạy, khơi dậy nơi người cầu nguyện một tình yêu cháy bỏng, thúc đẩy họ cộng tác vào sứ mạng của Giáo Hội và phục vụ anh chị em mình vì vinh quang lớn lao hơn của Thiên Chúa.
VII. “Thầy là Đường”
29. Trong sự phong phú của các hình thức cầu nguyện Kitô giáo mà Giáo Hội đề nghị, mỗi tín hữu được mời gọi tìm kiếm và khám phá con đường cầu nguyện riêng của mình. Tuy nhiên, tất cả những con đường cá nhân này, cuối cùng, đều hội tụ vào con đường hướng về Chúa Cha, điều mà chính Đức Giêsu Kitô đã mô tả về mình. Trong việc tìm kiếm con đường riêng, mỗi người sẽ để mình được hướng dẫn không phải bởi sở thích cá nhân, mà bởi Chúa Thánh Thần, Đấng dẫn dắt họ, qua Đức Kitô, đến với Chúa Cha.
30. Tuy nhiên, đối với người thật lòng nỗ lực cầu nguyện, sẽ có những thời điểm họ cảm thấy mình đang lang thang trong sa mạc, và dù đã cố gắng hết sức, họ “không cảm nhận” được sự hiện diện của Thiên Chúa. Họ cần biết rằng những thử thách này không loại trừ bất kỳ ai nghiêm túc với việc cầu nguyện. Tuy nhiên, họ không nên ngay lập tức xem trải nghiệm này, vốn phổ biến cho tất cả Kitô hữu cầu nguyện, như là “đêm tối” theo nghĩa huyền nhiệm. Trong bất kỳ trường hợp nào, trong những thời khắc này, lời cầu nguyện mà họ kiên trì thực hành có thể cho họ cảm giác về một dạng “tính giả tạo”, mặc dù thực tế đây là điều hoàn toàn khác: chính vào thời điểm này, lời cầu nguyện là sự biểu lộ lòng trung thành của họ với Thiên Chúa, Đấng mà họ muốn ở trong sự hiện diện, ngay cả khi không nhận được bất kỳ sự an ủi chủ quan nào đáp lại.
Trong những thời khắc tưởng chừng tiêu cực này, điều rõ ràng hơn hết là người cầu nguyện thực sự đang tìm kiếm điều gì: liệu họ có thực sự đang tìm kiếm Thiên Chúa, Đấng vượt trên họ trong sự tự do vô hạn của Người, hay chỉ đang tìm kiếm chính mình mà không thể vượt qua được những “kinh nghiệm” của riêng mình, dù là tích cực—như cảm giác hiệp nhất với Thiên Chúa, hay tiêu cực—như cảm giác “trống rỗng” huyền nhiệm.
31. Tình yêu Thiên Chúa, mục tiêu duy nhất của sự chiêm niệm Kitô giáo, là một thực tại không thể bị “kiểm soát” bởi bất kỳ phương pháp hay kỹ thuật nào. Ngược lại, chúng ta luôn phải hướng ánh mắt về Đức Giêsu Kitô, nơi đó tình yêu của Thiên Chúa đã chấp nhận thập giá vì chúng ta và thậm chí đã trải qua cảm giác bị Chúa Cha lìa bỏ (x. Mc 15,34). Chúng ta cần để Thiên Chúa quyết định cách Người muốn chúng ta tham gia vào tình yêu của Người.
Chúng ta không bao giờ, dù dưới bất kỳ hình thức nào, được cố gắng đặt mình ngang hàng với đối tượng của sự chiêm niệm, tức tình yêu tự do của Thiên Chúa; ngay cả khi, nhờ lòng thương xót của Chúa Cha và Thánh Thần được ban vào lòng chúng ta, trong Đức Kitô, chúng ta nhận được ân huệ của cảm nghiệm nhạy bén về tình yêu thần linh ấy, và cảm thấy bị lôi cuốn bởi chân lý, vẻ đẹp và sự tốt lành của Chúa.
Càng được phép đến gần Thiên Chúa, thụ tạo càng thêm lòng kính sợ đối với Thiên Chúa chí thánh. Khi đó, người ta sẽ hiểu được những lời của Thánh Augustinô: “Ngài có thể gọi tôi là bạn; nhưng tôi nhận mình chỉ là tôi tớ.” Hoặc những lời quen thuộc hơn của Đấng đã được thưởng ban mức độ thân mật cao nhất với Thiên Chúa: “Người đã đoái nhìn phận nữ tỳ hèn mọn của Người” (Lc 1,48).
Kết luận
Đức Thánh Cha Gioan Phaolô II, trong buổi tiếp kiến dành cho Hồng y Tổng trưởng ký tên dưới đây, đã chuẩn nhận lá thư này, được soạn thảo trong một phiên họp toàn thể của Thánh Bộ, và đã truyền công bố lá thư này.
Tại Rôma, từ Văn phòng Bộ Giáo lý Đức tin, ngày 15 tháng 10 năm 1989, Lễ kính Thánh Têrêsa Hài Đồng Giêsu.
1. Ngày nay, nhiều Kitô hữu có một khát khao mãnh liệt muốn trải nghiệm đời sống cầu nguyện sâu sắc và chân thực hơn, mặc dù văn hóa hiện đại đã tạo ra không ít khó khăn đối với nhu cầu thinh lặng, hồi tâm và suy niệm. Sự quan tâm đến các hình thức suy niệm liên quan đến các tôn giáo phương Đông và những phương pháp cầu nguyện đặc biệt của chúng, vốn đã gia tăng trong những năm gần đây ngay cả giữa các Kitô hữu, là một dấu hiệu cho thấy nhu cầu hồi tâm thiêng liêng và kết nối sâu sắc với mầu nhiệm thần linh. Tuy nhiên, trước hiện tượng này, nhiều người cảm thấy cần có những tiêu chí chắc chắn về phương diện giáo lý và mục vụ để có thể hướng dẫn người khác trong việc cầu nguyện, qua các hình thức khác nhau, mà vẫn trung thành với chân lý được mặc khải nơi Đức Giêsu qua Truyền Thống đích thực của Giáo Hội. Lá thư này nhằm đáp ứng nhu cầu khẩn thiết đó, để tại các Giáo Hội địa phương, các hình thức cầu nguyện khác nhau, kể cả các hình thức mới, không bao giờ đánh mất bản chất cá nhân và cộng đoàn đúng đắn của chúng.
Những hướng dẫn này trước tiên được gửi đến các Giám mục, với tinh thần chăm sóc mục vụ dành cho các Giáo Hội được giao phó cho họ, để toàn thể Dân Chúa—linh mục, tu sĩ và giáo dân—một lần nữa được kêu gọi cầu nguyện, với sự nhiệt thành mới, hướng về Chúa Cha qua Thần Khí của Đức Kitô, Chúa chúng ta.
2. Trong vài thập kỷ qua, việc tiếp xúc ngày càng thường xuyên với các tôn giáo khác và các phong cách, phương pháp cầu nguyện khác nhau của họ đã khiến nhiều tín hữu tự hỏi giá trị của các hình thức suy niệm không Kitô giáo đối với người Kitô hữu là gì. Đặc biệt, vấn đề này liên quan đến các phương pháp cầu nguyện phương Đông. Một số người ngày nay tìm đến các phương pháp này vì lý do trị liệu. Sự bất an tâm linh phát sinh từ nhịp sống nhanh chóng của một xã hội công nghệ tiên tiến cũng khiến một số Kitô hữu tìm kiếm trong các phương pháp cầu nguyện này một con đường dẫn đến bình an nội tâm và cân bằng tâm lý. Lá thư này không bàn về khía cạnh tâm lý mà nhấn mạnh đến các khía cạnh thần học và tâm linh của vấn đề. Những Kitô hữu khác, trong bối cảnh mở cửa và trao đổi giữa các tôn giáo và văn hóa, cho rằng việc cầu nguyện của họ có thể được hưởng lợi từ các phương pháp này. Họ nhận thấy nhiều phương pháp suy niệm truyền thống, đặc biệt là phương pháp Kitô giáo, đã bị mai một trong thời gian gần đây, và tự hỏi liệu việc đào luyện lại trong cầu nguyện có thể làm phong phú thêm di sản của chúng ta bằng cách kết hợp những gì trước đây còn xa lạ với nó hay không.
3. Để trả lời câu hỏi này, trước tiên cần phải xem xét, dù chỉ một cách tổng quát, bản chất sâu xa của việc cầu nguyện Kitô giáo là gì. Sau đó, có thể xem xét việc cầu nguyện này có thể được làm phong phú như thế nào nhờ các phương pháp suy niệm phát triển trong các tôn giáo và văn hóa khác. Tuy nhiên, để đạt được điều này, cần phải bắt đầu từ một tiền đề rõ ràng: cầu nguyện Kitô giáo luôn được xác định bởi cấu trúc của đức tin Kitô giáo, trong đó chân lý về Thiên Chúa và thụ tạo được thể hiện rõ ràng. Do đó, cầu nguyện được định nghĩa một cách đúng đắn là một cuộc đối thoại cá nhân, thân mật và sâu sắc giữa con người và Thiên Chúa. Thể hiện sự hiệp thông giữa các thụ tạo được cứu chuộc với đời sống thân mật của Ba Ngôi Thiên Chúa. Sự hiệp thông này, dựa trên Bí tích Rửa tội và Bí tích Thánh Thể, là nguồn mạch và chóp đỉnh của đời sống Giáo Hội, đòi hỏi một thái độ hoán cải, một sự từ bỏ "cái tôi" để hướng đến "Ngài" của Thiên Chúa. Vì vậy, cầu nguyện Kitô giáo luôn vừa mang tính cá nhân vừa mang tính cộng đoàn đích thực. Nó tránh xa các kỹ thuật vô nhân cách hoặc tập trung vào bản thân, những thứ có thể tạo ra một vòng luẩn quẩn, giam hãm người cầu nguyện trong một dạng tư hữu tinh thần không thể mở ra với Thiên Chúa siêu việt. Trong Giáo Hội, trong việc tìm kiếm chính đáng các phương pháp suy niệm mới, phải luôn nhớ rằng yếu tố cốt yếu của cầu nguyện Kitô giáo đích thực là cuộc gặp gỡ giữa hai sự tự do: sự tự do vô hạn của Thiên Chúa với sự tự do hữu hạn của con người.
II. Cầu nguyện Kitô giáo dưới ánh sáng của Mặc khải
4. Chính Kinh Thánh dạy cách người đón nhận mặc khải Kinh Thánh nên cầu nguyện. Trong Cựu Ước, có một bộ sưu tập kỳ diệu các lời cầu nguyện tiếp tục sống động qua nhiều thế kỷ, ngay cả trong Giáo Hội của Đức Giêsu Kitô, nơi chúng trở thành nền tảng của việc cầu nguyện chính thức: Sách Thánh Vịnh.
Các lời cầu nguyện trong Sách Thánh Vịnh trước hết kể lại các kỳ công lớn lao của Thiên Chúa dành cho Dân được chọn. Israel suy niệm, chiêm ngắm và làm hiện tại hóa các kỳ công của Thiên Chúa qua việc nhắc lại chúng trong cầu nguyện.
Trong mặc khải Kinh Thánh, Israel nhận ra và ca ngợi Thiên Chúa hiện diện trong mọi tạo vật và trong vận mệnh của mỗi người. Vì thế, Người được cầu khẩn, chẳng hạn, như Đấng giải thoát trong cơn nguy nan, trong bệnh tật, trong sự bách hại, trong nỗi gian truân. Cuối cùng, và luôn trong ánh sáng của những kỳ công cứu độ của Người, Thiên Chúa được tôn vinh vì quyền năng và lòng nhân hậu của Người, vì sự công chính và lòng thương xót của Người, vì uy nghi cao cả của Người.
5. Nhờ những lời nói, hành động, Cuộc Khổ Nạn và Phục Sinh của Đức Giêsu Kitô, trong Tân Ước, đức tin nhận ra nơi Người sự tự mặc khải dứt khoát của Thiên Chúa, Ngôi Lời Nhập Thể, Đấng bày tỏ chiều sâu thẳm nhất của tình yêu Thiên Chúa. Chính Chúa Thánh Thần, Đấng được ban vào lòng các tín hữu, Đấng "thấu suốt mọi sự, cả những chiều sâu của Thiên Chúa" (1 Cr 2,10), làm cho con người có thể bước vào những chiều sâu thần linh này. Theo lời hứa mà Đức Giêsu đã nói với các môn đệ, Chúa Thánh Thần sẽ giải thích tất cả những điều mà Người chưa thể nói với họ. Tuy nhiên, Chúa Thánh Thần "Người sẽ không tự mình nói điều gì", nhưng "Người sẽ tôn vinh Thầy, vì Người sẽ lấy những gì của Thầy mà loan báo cho anh em" (Ga 16,13-14). Những gì Đức Giêsu gọi là "thuộc về Thầy" cũng thuộc về Chúa Cha, vì "Mọi sự Chúa Cha có đều là của Thầy" (Ga 16,15).
Các tác giả Tân Ước, với ý thức đầy đủ, luôn nói về mặc khải của Thiên Chúa nơi Đức Kitô trong bối cảnh một cái nhìn được Chúa Thánh Thần soi sáng. Các Tin Mừng Nhất Lãm thuật lại các việc làm và lời nói của Đức Giêsu dựa trên sự hiểu biết sâu sắc hơn, đạt được sau Lễ Phục Sinh, về những gì các môn đệ đã thấy và nghe. Toàn bộ Tin Mừng Gioan tập trung vào việc chiêm ngắm Đấng ngay từ đầu đã là Ngôi Lời của Thiên Chúa làm người. Thánh Phaolô, Đấng đã được Đức Giêsu tỏ mình trong uy nghi thần linh trên đường Đamas, hướng dẫn các tín hữu để họ có thể "để cùng toàn thể dân thánh, anh em đủ sức thấu hiểu mọi kích thước dài rộng cao sâu, và nhận biết tình thương của Đức Ki-tô, là tình thương vượt quá sự hiểu biết. Như vậy anh em sẽ được đầy tràn tất cả sự viên mãn của Thiên Chúa" (Ep 3,18-19). Đối với Phaolô, Mầu Nhiệm của Thiên Chúa chính là Đức Kitô, "trong Người có cất giấu mọi kho tàng của sự khôn ngoan và hiểu biết" (Cl 2,3), và Thánh Nhân khẳng định rằng: "Tôi nói điều đó để đừng có ai dùng lời lẽ hấp dẫn mà mê hoặc anh em" (Cl 2,4).
6. Như vậy, có một mối liên hệ chặt chẽ giữa Mặc khải và cầu nguyện. Hiến chế tín lý Dei Verbum dạy rằng nhờ mặc khải, Thiên Chúa vô hình "từ lòng yêu thương tràn đầy đã nói với con người như những người bạn (x. Xh 33,11; Ga 15,14-15), và cư ngụ giữa họ (x. Br 3,38), để mời gọi và đón nhận họ vào hiệp thông với chính mình." Mặc khải này diễn ra qua lời nói và hành động có sự tham chiếu qua lại liên tục; từ khởi đầu mọi thứ đều hướng đến Đức Kitô, sự viên mãn của mặc khải và ân sủng, cùng với ân huệ của Chúa Thánh Thần. Những điều này làm cho con người có khả năng đón nhận và chiêm ngắm những lời và việc của Thiên Chúa, cũng như tạ ơn và thờ lạy Người, cả trong cộng đoàn tín hữu và trong sự thân mật của cõi lòng được ân sủng soi sáng.
Đây là lý do Giáo Hội khuyến khích việc đọc Lời Chúa như nguồn mạch của cầu nguyện Kitô giáo, đồng thời khuyên mọi người khám phá ý nghĩa sâu xa của Thánh Kinh qua cầu nguyện, "để đối thoại diễn ra giữa Thiên Chúa và con người. Vì chúng ta nói với Người khi cầu nguyện; chúng ta lắng nghe Người khi đọc các lời mặc khải của Người."
7. Một số hệ quả trực tiếp phát sinh từ những điều đã được nhắc đến. Nếu cầu nguyện của Kitô hữu phải được đặt trong chuyển động Ba Ngôi của Thiên Chúa, thì nội dung cốt yếu của nó cũng phải được xác định bởi hai chiều hướng của chuyển động đó. Trong Chúa Thánh Thần, Ngôi Con đến thế gian để hòa giải thế gian với Chúa Cha qua các công trình và đau khổ của Người. Mặt khác, cũng trong cùng một chuyển động và trong cùng Thần Khí ấy, Ngôi Lời Nhập Thể trở về với Chúa Cha, hoàn thành ý muốn của Người qua Cuộc Thương Khó và Phục Sinh.
Kinh “Lạy Cha”, chính lời cầu nguyện của Đức Giêsu, chỉ rõ sự hợp nhất của chuyển động này: ý muốn của Chúa Cha phải được thực hiện dưới đất cũng như trên trời (những lời cầu xin về bánh ăn, sự tha thứ và sự bảo vệ làm rõ các chiều kích cơ bản trong ý muốn của Thiên Chúa dành cho chúng ta), để một trời mới đất mới có thể xuất hiện trong Giêrusalem trên trời.
Lời cầu nguyện của Đức Giêsu đã được trao phó cho Giáo Hội (“Anh em hãy cầu nguyện như thế này”, Lc 11,2). Đây là lý do mà khi một Kitô hữu cầu nguyện, ngay cả khi người ấy ở một mình, lời cầu nguyện của họ thực ra luôn nằm trong khuôn khổ của “sự hiệp thông các thánh”, mà ở đó và cùng với đó người ấy cầu nguyện, dù là cách công khai, phụng vụ hay cách riêng tư. Vì vậy, lời cầu nguyện phải luôn được dâng lên trong tinh thần đích thực của Giáo Hội, và do đó dưới sự hướng dẫn của Giáo Hội, đôi khi được thể hiện một cách cụ thể qua sự đồng hành thiêng liêng đã được kiểm chứng. Kitô hữu, ngay cả khi cầu nguyện một mình và trong thầm lặng, luôn ý thức rằng họ cầu nguyện vì lợi ích của Giáo Hội, hiệp nhất với Đức Kitô, trong Chúa Thánh Thần và cùng với tất cả các thánh.
III. Những con đường sai lầm trong cầu nguyện
8. Ngay từ những thế kỷ đầu tiên của Giáo Hội, một số hình thức cầu nguyện không đúng đã len lỏi vào. Một số đoạn trong Tân Ước (x. 1 Ga 4,3; 1 Tm 1,3-7 và 4,3-4) đã ám chỉ sự tồn tại của chúng. Sau đó, hai lệch lạc căn bản đã được xác định: thuyết ngộ giáo giả hiệu (Pseudognosticism) và thuyết Mê-sali-an (Messalianism), cả hai đều là mối bận tâm của các giáo phụ.
Khi chống lại những sai lầm của thuyết ngộ giáo, các giáo phụ khẳng định rằng vật chất do Thiên Chúa tạo dựng và vì thế không phải là xấu xa. Họ nhấn mạnh rằng ân sủng, luôn có Chúa Thánh Thần là nguồn mạch, không phải là một điều gì thuộc sở hữu riêng của linh hồn, nhưng phải được tìm kiếm từ Thiên Chúa như một ân ban. Do đó, sự soi sáng hoặc tri thức siêu việt của Thần Khí (gnosis) không khiến đức tin Kitô giáo trở thành thứ dư thừa. Cuối cùng, đối với các giáo phụ, dấu hiệu đích thực của tri thức siêu việt, kết quả của cầu nguyện, luôn là tình yêu Kitô giáo.
9. Nếu sự hoàn thiện của cầu nguyện Kitô giáo không thể được đánh giá dựa trên sự cao siêu của tri thức ngộ giáo, thì cũng không thể được đo lường dựa trên kinh nghiệm cảm nhận thần linh, như thuyết Mê-sali-an đề xuất. Những người theo thuyết này, vào thế kỷ thứ tư, đã đồng hóa ân sủng của Chúa Thánh Thần với kinh nghiệm tâm lý về sự hiện diện của Người trong linh hồn. Khi phản bác họ, các giáo phụ nhấn mạnh rằng sự hiệp nhất của linh hồn với Thiên Chúa trong cầu nguyện được thực hiện một cách huyền nhiệm, đặc biệt qua các bí tích của Giáo Hội. Hơn nữa, sự hiệp nhất đó có thể đạt được ngay cả qua những kinh nghiệm khổ đau hay sầu muộn. Trái ngược với quan điểm của thuyết Mê-sali-an, những điều này không nhất thiết là dấu hiệu rằng Thần Khí đã rời bỏ một linh hồn. Đúng hơn, như các bậc thầy linh đạo luôn rõ ràng nhìn nhận, những kinh nghiệm này có thể là một sự tham dự đích thực vào tình trạng bị bỏ rơi mà Chúa chúng ta đã trải qua trên thập giá, Đấng luôn là mẫu gương và trung gian cho lời cầu nguyện.
10. Cả hai hình thức sai lầm này tiếp tục là một cám dỗ cho con người tội lỗi. Chúng xúi giục con người cố gắng vượt qua khoảng cách giữa thụ tạo và Đấng Tạo Hóa, như thể không nên có khoảng cách đó; coi con đường của Đức Kitô trên trái đất, qua đó Người muốn dẫn chúng ta đến Chúa Cha, như một điều gì đó đã lỗi thời; hay hạ thấp ân sủng thuần khiết xuống mức tâm lý tự nhiên, coi nó như "tri thức siêu việt" hoặc như "kinh nghiệm".
Những hình thức sai lầm này, từng xuất hiện nhiều lần trong lịch sử ngoài lề đời sống cầu nguyện của Giáo Hội, dường như một lần nữa gây ấn tượng mạnh cho nhiều Kitô hữu ngày nay, thu hút họ như một phương thuốc tâm lý hoặc tâm linh, hoặc như một con đường nhanh chóng để tìm kiếm Thiên Chúa.
11. Tuy nhiên, những hình thức sai lầm này, dù xuất hiện ở đâu, đều có thể được nhận diện một cách đơn giản. Việc suy niệm trong cầu nguyện của Kitô hữu tìm cách đi sâu vào mầu nhiệm thần linh qua các công trình cứu độ của Thiên Chúa nơi Đức Kitô, Ngôi Lời Nhập Thể, và qua ân ban của Chúa Thánh Thần. Những chiều sâu thần linh này luôn được mạc khải cho con người qua chiều kích nhân loại và trần thế.
Ngược lại, những phương pháp suy niệm tương tự, kể cả những phương pháp bắt đầu bằng lời nói và hành động của Đức Giêsu, lại cố gắng, trong mức độ có thể, gạt bỏ mọi yếu tố thuộc về thế giới này, mọi thứ có thể cảm nhận bằng giác quan hay giới hạn bởi khái niệm. Đây là một nỗ lực nhằm vươn lên hoặc hòa mình vào lĩnh vực thần linh, vốn không thuộc về trần thế, không cảm nhận được bằng giác quan và không thể diễn tả bằng khái niệm. Khuynh hướng này, vốn đã tồn tại trong cảm thức tôn giáo của thời kỳ Hy Lạp sau này (đặc biệt là trong “tân Platon”), cũng ăn sâu vào cảm hứng tôn giáo của nhiều dân tộc, ngay khi họ nhận ra tính tạm bợ của các hình ảnh biểu trưng về thần linh và nỗ lực tiếp cận thần linh.
12. Với sự phổ biến hiện nay của các phương pháp suy niệm phương Đông trong thế giới Kitô giáo và trong các cộng đoàn Giáo Hội, chúng ta đang chứng kiến một nỗ lực đổi mới nhằm kết hợp suy niệm Kitô giáo với các phương pháp phi Kitô giáo. Những đề xuất trong chiều hướng này rất nhiều và mang tính triệt để ở các mức độ khác nhau. Một số sử dụng các phương pháp phương Đông chỉ như một sự chuẩn bị tâm lý-thể lý cho việc chiêm niệm Kitô giáo thực sự; một số khác đi xa hơn, áp dụng những kỹ thuật khác nhau để tạo ra những trải nghiệm tâm linh tương tự như những gì được mô tả trong các tác phẩm của một số nhà thần bí Công giáo.
Lại có những người không ngần ngại đặt khái niệm "tuyệt đối không hình ảnh hay khái niệm" của lý thuyết Phật giáo ngang hàng với sự uy nghi của Thiên Chúa được mạc khải nơi Đức Kitô, Đấng vượt trên mọi thực tại hữu hạn. Họ làm điều này bằng cách sử dụng một “thần học phủ định”, vượt trên mọi khẳng định tìm cách diễn tả Thiên Chúa là gì và phủ nhận rằng các thực tại thế giới có thể chỉ ra sự vô biên của Thiên Chúa. Do đó, họ đề xuất từ bỏ không chỉ việc suy niệm về các công trình cứu độ của Thiên Chúa trong lịch sử, mà còn từ bỏ cả ý niệm về Thiên Chúa Duy Nhất và Ba Ngôi, Đấng là Tình Yêu, để hòa mình vào một “vực thẳm vô định của thần tính.”
Những đề xuất này, cũng như các hình thức kết hợp khác giữa suy niệm Kitô giáo và kỹ thuật phương Đông, cần phải được xem xét kỹ lưỡng về nội dung và phương pháp để tránh nguy cơ rơi vào chủ nghĩa hỗn hợp.
IV. Con đường Kitô giáo dẫn đến hiệp nhất với Thiên Chúa
13. Để tìm ra con đường cầu nguyện đúng đắn, Kitô hữu cần xem xét những điều đã được trình bày trước đó về những nét nổi bật của con đường Đức Kitô, Đấng mà “Lương thực của Thầy là thi hành ý muốn của Đấng đã sai Thầy, và hoàn tất công trình của Người” (Ga 4,34). Đức Giêsu không có sự hiệp nhất nào mật thiết hơn với Chúa Cha ngoài việc liên tục thực hiện ý muốn của Người, điều mà đối với Đức Giêsu luôn được chuyển hóa thành cầu nguyện sâu xa.
Theo ý muốn của Chúa Cha, Chúa Giêsu đã được sai đến với nhân loại, với những người tội lỗi, và cả với những kẻ hành hình Người. Người không thể hiệp nhất với Chúa Cha mật thiết hơn bằng cách tuân phục ý muốn của Người. Tuy nhiên, điều này không ngăn cản Người trong cuộc đời tại thế, cũng tìm nơi thanh vắng để hiệp nhất với Chúa Cha và nhận thêm sức mạnh mới cho sứ vụ của mình. Trên núi Tabor, nơi sự hiệp nhất của Người với Chúa Cha được biểu lộ, Người đã nhớ đến Cuộc Khổ Nạn (x. Lc 9,31), và không hề nghĩ đến việc ở lại trong “ba lều” trên Núi Tabore.
Lời cầu nguyện chiêm niệm Kitô giáo luôn dẫn đến tình yêu đối với tha nhân, đến hành động và đến sự chấp nhận thử thách, và chính vì điều này mà lời cầu nguyện đưa người ta đến gần Thiên Chúa.
14. Để tiến gần đến mầu nhiệm hiệp nhất với Thiên Chúa, điều mà các giáo phụ Hy Lạp gọi là sự thần hóa con người, và để hiểu chính xác cách thức mầu nhiệm này được thực hiện, trước hết cần nhớ rằng con người là một thụ tạo, và vẫn mãi là thụ tạo. Do đó, không thể có chuyện bản tính con người bị hấp thu vào thần tính, ngay cả trong những trạng thái ân sủng cao nhất. Tuy nhiên, cần nhận ra rằng con người được tạo dựng theo “hình ảnh và giống” Thiên Chúa, và nguyên mẫu của hình ảnh này là Con Thiên Chúa, Đấng mà qua Người và nhờ Người chúng ta được tạo dựng (x. Cl 1,16).
Nguyên mẫu này mạc khải mầu nhiệm Kitô giáo cao cả và đẹp đẽ nhất: từ đời đời, Ngôi Con là “một ngôi vị khác biệt” so với Chúa Cha, nhưng trong Chúa Thánh Thần, Người “đồng bản tính” với Chúa Cha. Do đó, sự khác biệt này không phải là một điều bất toàn, mà ngược lại, là điều tốt đẹp nhất. Chính Thiên Chúa cũng có sự khác biệt nội tại: một bản tính duy nhất trong Ba Ngôi Vị. Cũng có sự khác biệt giữa Thiên Chúa và các thụ tạo, vốn khác biệt về bản tính.
Cuối cùng, nơi Bí tích Thánh Thể, cũng như các bí tích khác—và một cách tương tự trong các công trình và lời nói của Người—Đức Kitô ban chính mình và cho chúng ta tham dự vào bản tính thần linh của Người, nhưng không xóa bỏ bản tính thụ tạo của chúng ta, vốn được Người chia sẻ qua Mầu Nhiệm Nhập Thể.
15. Suy tư về những chân lý này mang lại khám phá tuyệt vời rằng tất cả những khát vọng được thể hiện trong lời cầu nguyện của các tôn giáo khác đều được hoàn thành vượt xa mọi mong đợi trong thực tại Kitô giáo, mà không cần phải xóa bỏ bản ngã hay bản tính thụ tạo vào “biển cả của Tuyệt Đối.” “Thiên Chúa là tình yêu” (1 Ga 4,8). Lời khẳng định sâu sắc mang tính Kitô giáo này có thể hòa giải sự hiệp nhất hoàn hảo với sự khác biệt giữa người yêu và người được yêu, với sự trao đổi và đối thoại đời đời.
Chính Thiên Chúa là sự trao đổi đời đời này, và chúng ta thực sự có thể trở nên những người chia sẻ với Đức Kitô, như “những người con nuôi” kêu lên với Người Con trong Chúa Thánh Thần: “Abba, Cha ơi!” Trong ý nghĩa này, các giáo phụ hoàn toàn đúng khi nói về sự thần hóa con người, vì khi được hợp nhất vào Đức Kitô, Con Thiên Chúa tự bản tính, con người nhờ ân sủng có thể tham dự vào bản tính thần linh và trở thành “con trong Người Con.” Nhờ đón nhận Chúa Thánh Thần, người Kitô hữu tôn vinh Chúa Cha và thực sự tham dự vào đời sống Ba Ngôi Thiên Chúa.
V. Những vấn đề về phương pháp
16. Hầu hết các tôn giáo lớn, vốn tìm kiếm sự hiệp nhất với Thiên Chúa trong cầu nguyện, đều chỉ ra những con đường để đạt được điều đó. Cũng như “Giáo Hội Công Giáo không bác bỏ những gì là chân thật và thánh thiện trong các tôn giáo này,” Giáo Hội cũng không nên bác bỏ các con đường này chỉ vì chúng không phải là Kitô giáo. Ngược lại, người ta có thể tiếp nhận từ chúng những điều hữu ích, miễn là quan niệm Kitô giáo về cầu nguyện, logic và đòi hỏi của nó không bao giờ bị che khuất. Trong bối cảnh này, những yếu tố được tiếp nhận cần phải được diễn giải lại và diễn đạt theo cách mới.
Trước tiên, có thể kể đến việc khiêm nhường chấp nhận một người thầy am hiểu đời sống cầu nguyện và các lời khuyên của họ. Kinh nghiệm Kitô giáo đã biết đến thực hành này ngay từ thời các giáo phụ sa mạc. Một người thầy như vậy, am tường về việc "hiệp thông với Giáo Hội" (sentire cum Ecclesia), không chỉ hướng dẫn và cảnh báo về những nguy cơ; với tư cách là một “cha thiêng liêng,” người ấy còn phải dẫn dắt người môn sinh của mình một cách năng động, từ trái tim đến trái tim, vào đời sống cầu nguyện, vốn là ân ban của Chúa Thánh Thần.
17. Trong giai đoạn cuối của thời kỳ cổ điển phi Kitô giáo, có sự phân biệt thuận lợi giữa ba giai đoạn trong đời sống hướng đến sự hoàn thiện: con đường thanh luyện, con đường soi sáng và con đường hợp nhất. Giáo huấn này đã trở thành mô hình cho nhiều trường phái linh đạo Kitô giáo. Dù tự bản chất là đúng, nhưng phân tích này cần được làm sáng tỏ để được hiểu theo cách Kitô giáo chính xác, nhằm tránh những hiểu lầm nguy hiểm.
18. Việc tìm kiếm Thiên Chúa qua cầu nguyện cần phải được chuẩn bị và đồng hành bởi cuộc chiến đấu khổ hạnh và sự thanh tẩy khỏi tội lỗi và sai lầm của bản thân, bởi Đức Giêsu đã nói rằng chỉ “ai có tâm hồn trong sạch, vì họ sẽ được nhìn thấy Thiên Chúa” (Mt 5,8). Tin Mừng trước hết nhắm đến việc thanh tẩy luân lý khỏi sự thiếu chân thật và tình yêu, và ở một cấp độ sâu xa hơn, khỏi tất cả những khuynh hướng ích kỷ ngăn cản con người nhận ra và đón nhận ý muốn thuần khiết của Thiên Chúa. Các đam mê không tự chúng là tiêu cực (như các triết gia khắc kỷ và tân Platon đã nghĩ), nhưng chúng có khuynh hướng hướng đến ích kỷ. Đó là điều mà người Kitô hữu phải giải thoát bản thân để đạt đến trạng thái tự do tích cực, mà trong thời kỳ Kitô giáo cổ điển được gọi là apatheia (sự bất biến), trong thời Trung Cổ là impassibilitas (sự vô cảm), và trong các bài Linh Thao của Thánh Inhaxiô là indiferencia (sự dửng dưng).
Điều này không thể thực hiện được nếu không có sự từ bỏ bản thân cách triệt để, như chính Thánh Phaolô đã sử dụng từ “sự chết đi” (mortification) đối với các khuynh hướng tội lỗi. Chỉ sự từ bỏ bản thân này mới làm cho con người tự do để thực thi ý muốn của Thiên Chúa và chia sẻ sự tự do của Chúa Thánh Thần.
19. Vì vậy, cần phải hiểu đúng lời dạy của những bậc thầy khuyên “làm trống” tâm trí khỏi mọi hình ảnh cảm quan và khái niệm, trong khi vẫn giữ thái độ yêu thương đối với Thiên Chúa. Bằng cách này, người cầu nguyện tạo ra một không gian trống rỗng để Thiên Chúa có thể lấp đầy bằng sự phong phú của Người. Tuy nhiên, sự trống rỗng mà Thiên Chúa đòi hỏi là sự từ bỏ tính ích kỷ của bản thân, chứ không nhất thiết là sự từ bỏ các tạo vật được Người ban cho và đặt chúng ta giữa chúng.
Không có nghi ngờ rằng trong cầu nguyện, người ta phải tập trung hoàn toàn vào Thiên Chúa và cố gắng loại bỏ các ràng buộc với thế gian vốn trói buộc chúng ta với sự ích kỷ. Về điều này, Thánh Augustinô là một thầy dạy xuất sắc: nếu bạn muốn tìm thấy Thiên Chúa, ngài nói, hãy từ bỏ thế giới bên ngoài và trở lại với chính mình. Nhưng ngài tiếp tục, đừng dừng lại ở chính mình, mà hãy vượt lên trên chính mình, vì bạn không phải là Thiên Chúa: Người sâu xa hơn và cao cả hơn bạn. “Quả vậy, những gì người ta không thể nhìn thấy được nơi Thiên Chúa, tức là quyền năng vĩnh cửu và thần tính của Người, thì từ khi Thiên Chúa tạo thành vũ trụ, trí khôn con người có thể nhìn thấy được qua những công trình của Người’ (Rm 1,20).”
“Ở lại trong chính mình”: đây mới là nguy cơ thực sự. Thánh Tiến sĩ Giáo Hội khuyên tập trung vào chính mình nhưng đồng thời vượt qua cái tôi, vốn không phải là Thiên Chúa, mà chỉ là thụ tạo. Thiên Chúa “sâu thẳm hơn cõi lòng tôi và cao hơn đỉnh cao của tôi.” Thực vậy, Thiên Chúa hiện diện trong chúng ta và ở cùng chúng ta, nhưng Người vượt lên trên chúng ta trong mầu nhiệm của Người.
20. Về phương diện tín lý, không thể đạt được tình yêu hoàn hảo đối với Thiên Chúa nếu bỏ qua việc Người tự hiến cho chúng ta qua Người Con Nhập Thể, Đấng đã chịu đóng đinh và sống lại từ cõi chết. Trong Người, nhờ tác động của Chúa Thánh Thần, chúng ta tham dự, nhờ ân sủng thuần khiết, vào đời sống nội tại của Thiên Chúa. Khi Đức Giêsu nói, “Ai thấy Thầy là thấy Chúa Cha” (Ga 14,9), Người không chỉ muốn nói về việc nhìn và biết hình dạng nhân loại của Người (“xác thịt chẳng ích gì,” Ga 6,63), mà ý Người là một cái nhìn được ân sủng đức tin ban cho.
Đó là một thị kiến cho phép qua sự mặc khải của Đức Giêsu mà ta cảm nhận bằng giác quan, ta thấy được điều Người thực sự muốn tỏ lộ cho chúng ta về Thiên Chúa (“Chính Thần Khí mới làm cho sống; lời Thầy nói với anh em là thần khí và là sự sống”, Ga 6,63). Thị kiến này không phải là một sự trừu tượng thuần túy của con người từ hình dạng mà Thiên Chúa đã tự mặc khải; đúng hơn, đó là việc nắm bắt thực tại thần linh nơi hình dạng nhân loại của Đức Giêsu, chiều kích thần linh vĩnh cửu của Người trong hình thức tạm thời.
Như Thánh Inhaxiô nói trong Linh Thao, chúng ta nên cố gắng cảm nhận “hương thơm vô biên và sự ngọt ngào vô biên của thần tính” (số 124), bằng cách bắt đầu từ chân lý hữu hạn đã được mạc khải và tiến tới. Trong khi nâng chúng ta lên, Thiên Chúa tự do "làm trống" chúng ta khỏi tất cả những gì ràng buộc chúng ta với thế giới này, để kéo chúng ta hoàn toàn vào đời sống Ba Ngôi của tình yêu vĩnh cửu của Người. Tuy nhiên, ân sủng này chỉ có thể được ban “trong Đức Kitô nhờ Chúa Thánh Thần,” chứ không qua nỗ lực tự mình rút lui khỏi sự mặc khải của Thiên Chúa.
21. Trên hành trình đời sống Kitô giáo, sự soi sáng theo sau sự thanh luyện, nhờ tình yêu mà Chúa Cha ban cho chúng ta qua Người Con và nhờ ơn xức dầu mà chúng ta lãnh nhận từ Người qua Chúa Thánh Thần (x. 1 Ga 2,20). Ngay từ thời kỳ Kitô giáo sơ khai, các tác giả đã nói về “sự soi sáng” nhận được trong Bí tích Rửa tội. Sau khi được dẫn vào các mầu nhiệm thần linh, sự soi sáng này giúp các tín hữu nhận biết Đức Kitô qua đức tin được thể hiện bằng tình yêu.
Một số tác giả Giáo Hội còn nói rõ về sự soi sáng nhận được qua Bí tích Rửa tội như nền tảng cho sự hiểu biết cao cả về Đức Kitô Giêsu (x. Pl 3,8), điều được định nghĩa là theoria hay chiêm niệm. Với ân sủng của Bí tích Rửa tội, các tín hữu được mời gọi tiến bộ trong việc nhận biết và làm chứng về các mầu nhiệm đức tin qua “sự cảm nghiệm thân mật với các thực tại thiêng liêng.”
Không ánh sáng nào từ Thiên Chúa có thể khiến những chân lý đức tin trở nên thừa thãi. Bất kỳ ân sủng soi sáng nào mà Thiên Chúa có thể ban thêm đều làm sáng tỏ hơn chiều sâu của các mầu nhiệm được Giáo Hội tuyên xưng và cử hành, trong khi chúng ta chờ đợi ngày mà người Kitô hữu có thể chiêm ngưỡng Thiên Chúa như Người là trong vinh quang (x. 1 Ga 3,2).
22. Cuối cùng, Kitô hữu khi cầu nguyện có thể, nếu Thiên Chúa muốn, đạt đến một trải nghiệm đặc biệt về sự hiệp nhất. Các Bí tích, đặc biệt là Bí tích Rửa tội và Thánh Thể, là nền tảng khách quan cho sự hiệp nhất giữa Kitô hữu và Thiên Chúa. Trên nền tảng này, người cầu nguyện có thể được mời gọi, nhờ ân sủng đặc biệt của Chúa Thánh Thần, đến một loại hiệp nhất cụ thể với Thiên Chúa mà trong thuật ngữ Kitô giáo gọi là huyền nhiệm.
23. Không nghi ngờ gì, người Kitô hữu cần những khoảng thời gian rút lui vào thinh lặng để hồi tâm và, trong sự hiện diện của Thiên Chúa, tái khám phá con đường của mình. Tuy nhiên, vì là một thụ tạo, và là một thụ tạo biết rằng chỉ trong ân sủng người mới được an toàn, phương pháp đến gần Thiên Chúa của người Kitô hữu không dựa trên bất kỳ kỹ thuật nào theo nghĩa chặt chẽ. Điều đó sẽ mâu thuẫn với tinh thần trẻ thơ được Tin Mừng kêu gọi.
Chủ nghĩa huyền nhiệm Kitô giáo đích thực không liên quan gì đến kỹ thuật: đó luôn là một ân huệ của Thiên Chúa, và người nhận được ân huệ ấy biết rằng mình không xứng đáng.
24. Có những ân sủng huyền nhiệm được ban cho các đấng sáng lập các tu hội để phục vụ cho việc thiết lập của họ, cũng như được ban cho các thánh khác. Những ân sủng này đặc trưng cho kinh nghiệm cầu nguyện cá nhân của họ và không thể, tự bản chất, trở thành đối tượng bắt chước hay mong muốn cho những tín hữu khác, ngay cả đối với các thành viên thuộc cùng một tu hội hay những người tìm kiếm một cách cầu nguyện hoàn hảo hơn.
Có thể có những mức độ và cách thức khác nhau trong việc tham gia vào kinh nghiệm cầu nguyện của một vị sáng lập, mà không cần mọi thứ phải hoàn toàn giống nhau. Bên cạnh đó, kinh nghiệm cầu nguyện được đặt vào vị trí ưu tiên trong tất cả các tu hội thực sự thuộc về Giáo Hội, cả xưa và nay, cuối cùng luôn là một điều mang tính cá nhân. Chính với mỗi người riêng lẻ mà Thiên Chúa ban ân sủng cầu nguyện của Người.
25. Về chủ nghĩa huyền nhiệm, cần phân biệt giữa các ơn của Chúa Thánh Thần và các đặc sủng được Thiên Chúa ban hoàn toàn cách nhưng không. Các ơn Chúa Thánh Thần là điều mà mỗi Kitô hữu có thể làm tăng trưởng trong mình qua lòng nhiệt thành sống đức tin, cậy và mến; nhờ đó, qua nỗ lực khổ hạnh nghiêm túc, họ có thể đạt được một kinh nghiệm nào đó về Thiên Chúa và các nội dung đức tin.
Về phần các đặc sủng, Thánh Phaolô nói rằng chúng trước hết là để phục vụ Giáo Hội, các chi thể khác của Thân Mình Mầu Nhiệm của Đức Kitô (x. 1 Cr 12,17). Với quan điểm này, cần nhớ rằng các đặc sủng không đồng nhất với những ân ban phi thường (mystical gifts), và sự phân biệt giữa “các ơn của Chúa Thánh Thần” và “các đặc sủng” có thể linh hoạt. Chắc chắn rằng một đặc sủng mang lại hoa trái cho Giáo Hội, trong bối cảnh của Tân Ước, không thể được thực hành mà không đạt tới một mức độ hoàn thiện cá nhân nào đó. Mặt khác, mọi Kitô hữu “sống động” đều có một nhiệm vụ đặc thù (và theo nghĩa này là một “đặc sủng”) “để xây dựng thân thể Đức Kitô” (x. Ep 4,15-16), trong sự hiệp thông với phẩm trật, mà nhiệm vụ là “không được dập tắt Thần Khí, nhưng phải thử nghiệm mọi sự và giữ lấy điều tốt lành” (Lumen Gentium, số 12).
VI. Các phương pháp tâm lý-thể lý
26. Kinh nghiệm con người cho thấy rằng tư thế và thái độ của thân thể cũng có ảnh hưởng đến sự tập trung và tâm trạng của tinh thần. Đây là một thực tế mà một số tác giả linh đạo Kitô giáo Đông và Tây phương đã lưu ý.
Những suy tư của họ, dù có điểm chung với các phương pháp suy niệm phi Kitô giáo phương Đông, nhưng tránh được những thái quá và phiến diện của các phương pháp này, vốn thường được khuyến khích cho những người ngày nay mà không có sự chuẩn bị đầy đủ.
Các tác giả linh đạo đã tiếp thu những yếu tố giúp cho việc hồi tâm trong cầu nguyện trở nên dễ dàng hơn, đồng thời nhận ra giá trị tương đối của chúng: chúng hữu ích nếu được cải biên theo mục đích cầu nguyện Kitô giáo. Chẳng hạn, việc ăn chay của Kitô hữu trước hết mang ý nghĩa là một hành động sám hối và hy sinh; nhưng, ngay từ thời các giáo phụ, nó cũng nhằm mục đích giúp con người sẵn sàng hơn để gặp gỡ Thiên Chúa và làm cho Kitô hữu có khả năng tự chủ hơn, đồng thời nhạy cảm hơn với nhu cầu của người khác.
Trong cầu nguyện, con người toàn diện phải bước vào mối tương quan với Thiên Chúa, và vì thế thân thể của họ cũng cần phải có tư thế phù hợp nhất với sự hồi tâm. Tư thế này, theo một cách biểu tượng, có thể diễn tả chính lời cầu nguyện, tùy thuộc vào các nền văn hóa và cảm thức cá nhân. Trên một số phương diện, các Kitô hữu ngày nay đang ý thức hơn về việc tư thế thân thể có thể hỗ trợ cầu nguyện.
27. Việc suy niệm Kitô giáo Đông phương đã đánh giá cao ý nghĩa biểu tượng tâm lý-thể lý, điều thường thiếu vắng trong các hình thức cầu nguyện Tây phương. Điều này có thể từ tư thế cụ thể của thân thể đến các chức năng cơ bản của đời sống, chẳng hạn như nhịp thở hoặc nhịp đập của trái tim. Thực hành “Kinh Nguyện Chúa Giêsu”, chẳng hạn, được điều chỉnh theo nhịp thở tự nhiên, có thể ít nhất trong một thời gian, thực sự giúp ích cho nhiều người.
Tuy nhiên, ngay cả các bậc thầy Đông phương cũng nhận thấy rằng không phải ai cũng thích hợp để sử dụng biểu tượng này, vì không phải ai cũng có khả năng chuyển từ dấu hiệu vật chất sang thực tại thiêng liêng mà người ta tìm kiếm. Nếu không được hiểu đúng đắn và đầy đủ, các biểu tượng này thậm chí có thể trở thành ngẫu tượng, cản trở việc nâng tâm hồn lên Thiên Chúa. Để sống trọn vẹn ý thức về thân thể như một biểu tượng trong cầu nguyện còn khó hơn: điều này có thể thoái hóa thành tôn thờ thân thể và dẫn đến việc xem mọi cảm giác thể lý như là kinh nghiệm thiêng liêng.
28. Một số bài tập thể lý tự động tạo ra cảm giác bình an và thư giãn, cảm giác dễ chịu, thậm chí có thể là hiện tượng ánh sáng hoặc hơi ấm, điều này giống với sự an ủi thiêng liêng. Việc xem những cảm giác này như là những sự an ủi đích thực của Chúa Thánh Thần là một sự hiểu sai hoàn toàn về đời sống thiêng liêng. Gán cho những cảm giác đó một ý nghĩa biểu tượng tương tự như trải nghiệm huyền nhiệm, trong khi tình trạng luân lý của người liên quan không tương xứng với một trải nghiệm như vậy, sẽ dẫn đến một dạng rối loạn tâm trí có thể dẫn đến bất ổn tâm lý và đôi khi cả những lệch lạc về luân lý.
Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là những thực hành suy niệm chính đáng, xuất phát từ Kitô giáo Đông phương hoặc các tôn giáo lớn phi Kitô giáo, vốn hấp dẫn đối với con người ngày nay, những người đang chia rẽ và mất phương hướng, không thể là những phương tiện thích hợp để giúp người cầu nguyện đến trước Thiên Chúa trong sự bình an nội tâm, ngay cả giữa những áp lực từ bên ngoài.
Dẫu vậy, cần nhớ rằng sự kết hợp thường xuyên với Thiên Chúa—nghĩa là thái độ nội tâm luôn tỉnh thức và khẩn cầu sự trợ giúp của Người, điều mà Tân Ước gọi là “cầu nguyện không ngừng” (x. 1 Tx 5,17)—không nhất thiết bị gián đoạn khi một người cũng dành bản thân mình, theo ý muốn của Thiên Chúa, cho công việc và việc chăm sóc tha nhân. Thánh Phaolô nói: “Vậy, dù ăn, dù uống, hay làm bất cứ việc gì, anh em hãy làm tất cả để tôn vinh Thiên Chúa” (1 Cr 10,31).
Thực ra, lời cầu nguyện chân chính, như các bậc thầy linh đạo dạy, khơi dậy nơi người cầu nguyện một tình yêu cháy bỏng, thúc đẩy họ cộng tác vào sứ mạng của Giáo Hội và phục vụ anh chị em mình vì vinh quang lớn lao hơn của Thiên Chúa.
VII. “Thầy là Đường”
29. Trong sự phong phú của các hình thức cầu nguyện Kitô giáo mà Giáo Hội đề nghị, mỗi tín hữu được mời gọi tìm kiếm và khám phá con đường cầu nguyện riêng của mình. Tuy nhiên, tất cả những con đường cá nhân này, cuối cùng, đều hội tụ vào con đường hướng về Chúa Cha, điều mà chính Đức Giêsu Kitô đã mô tả về mình. Trong việc tìm kiếm con đường riêng, mỗi người sẽ để mình được hướng dẫn không phải bởi sở thích cá nhân, mà bởi Chúa Thánh Thần, Đấng dẫn dắt họ, qua Đức Kitô, đến với Chúa Cha.
30. Tuy nhiên, đối với người thật lòng nỗ lực cầu nguyện, sẽ có những thời điểm họ cảm thấy mình đang lang thang trong sa mạc, và dù đã cố gắng hết sức, họ “không cảm nhận” được sự hiện diện của Thiên Chúa. Họ cần biết rằng những thử thách này không loại trừ bất kỳ ai nghiêm túc với việc cầu nguyện. Tuy nhiên, họ không nên ngay lập tức xem trải nghiệm này, vốn phổ biến cho tất cả Kitô hữu cầu nguyện, như là “đêm tối” theo nghĩa huyền nhiệm. Trong bất kỳ trường hợp nào, trong những thời khắc này, lời cầu nguyện mà họ kiên trì thực hành có thể cho họ cảm giác về một dạng “tính giả tạo”, mặc dù thực tế đây là điều hoàn toàn khác: chính vào thời điểm này, lời cầu nguyện là sự biểu lộ lòng trung thành của họ với Thiên Chúa, Đấng mà họ muốn ở trong sự hiện diện, ngay cả khi không nhận được bất kỳ sự an ủi chủ quan nào đáp lại.
Trong những thời khắc tưởng chừng tiêu cực này, điều rõ ràng hơn hết là người cầu nguyện thực sự đang tìm kiếm điều gì: liệu họ có thực sự đang tìm kiếm Thiên Chúa, Đấng vượt trên họ trong sự tự do vô hạn của Người, hay chỉ đang tìm kiếm chính mình mà không thể vượt qua được những “kinh nghiệm” của riêng mình, dù là tích cực—như cảm giác hiệp nhất với Thiên Chúa, hay tiêu cực—như cảm giác “trống rỗng” huyền nhiệm.
31. Tình yêu Thiên Chúa, mục tiêu duy nhất của sự chiêm niệm Kitô giáo, là một thực tại không thể bị “kiểm soát” bởi bất kỳ phương pháp hay kỹ thuật nào. Ngược lại, chúng ta luôn phải hướng ánh mắt về Đức Giêsu Kitô, nơi đó tình yêu của Thiên Chúa đã chấp nhận thập giá vì chúng ta và thậm chí đã trải qua cảm giác bị Chúa Cha lìa bỏ (x. Mc 15,34). Chúng ta cần để Thiên Chúa quyết định cách Người muốn chúng ta tham gia vào tình yêu của Người.
Chúng ta không bao giờ, dù dưới bất kỳ hình thức nào, được cố gắng đặt mình ngang hàng với đối tượng của sự chiêm niệm, tức tình yêu tự do của Thiên Chúa; ngay cả khi, nhờ lòng thương xót của Chúa Cha và Thánh Thần được ban vào lòng chúng ta, trong Đức Kitô, chúng ta nhận được ân huệ của cảm nghiệm nhạy bén về tình yêu thần linh ấy, và cảm thấy bị lôi cuốn bởi chân lý, vẻ đẹp và sự tốt lành của Chúa.
Càng được phép đến gần Thiên Chúa, thụ tạo càng thêm lòng kính sợ đối với Thiên Chúa chí thánh. Khi đó, người ta sẽ hiểu được những lời của Thánh Augustinô: “Ngài có thể gọi tôi là bạn; nhưng tôi nhận mình chỉ là tôi tớ.” Hoặc những lời quen thuộc hơn của Đấng đã được thưởng ban mức độ thân mật cao nhất với Thiên Chúa: “Người đã đoái nhìn phận nữ tỳ hèn mọn của Người” (Lc 1,48).
Kết luận
Đức Thánh Cha Gioan Phaolô II, trong buổi tiếp kiến dành cho Hồng y Tổng trưởng ký tên dưới đây, đã chuẩn nhận lá thư này, được soạn thảo trong một phiên họp toàn thể của Thánh Bộ, và đã truyền công bố lá thư này.
Tại Rôma, từ Văn phòng Bộ Giáo lý Đức tin, ngày 15 tháng 10 năm 1989, Lễ kính Thánh Têrêsa Hài Đồng Giêsu.
Joseph Card. Ratzinger
Tổng trưởng
+ Alberto Bovone
Tổng giám mục hiệu tòa Caesarea Numidia
Thư ký
Tổng trưởng
+ Alberto Bovone
Tổng giám mục hiệu tòa Caesarea Numidia
Thư ký
Bấm vào để xem ảnh kích thước lớn!
Cùng chủ đề
![[Video] 10 Trung Tâm Hành Hương Đức Mẹ Tại Việt Nam – Tháng Mân Côi Kính Đức Mẹ](https://i0.wp.com/phailamgi.com/attachments/phailamgi_10-trung-tam-hanh-huong-duc-me-tai-viet-nam-video_cv-jpg.6348/?resize=160%2C285&quality=100&strip=all)
![[Video] Chuyện về ĐHY Phanxicô Xaviê Nguyễn Văn Thuận khi bị quản thúc tại Gx. Giang Xá](https://i0.wp.com/phailamgi.com/attachments/phailamgi_chuyen-ve-dhy-phanxico-xavie-nguyen-van-thuan-khi-bi-quan-thuc-tai-gx-giang-xa_cv1-jpg.5936/?resize=160%2C285&quality=100&strip=all)
![[Video] Đức cha Phêrô Nguyễn Văn Khảm: Tân Viện trưởng Học viện Công giáo Việt Nam](https://i0.wp.com/phailamgi.com/attachments/phailamgi_tan-vien-truong-duc-cha-phero-nguyen-van-kham_cv1-jpg.5919/?resize=160%2C285&quality=100&strip=all)
