[Bạn có biết] Trước khi có mật nghị như ngày nay, Giáo hoàng được chọn thế nào?

con sóng nhỏ · Hôm qua, lúc 10:41 PM

Ngày nay, hình ảnh các Hồng y họp kín trong mật nghị để bầu Giáo hoàng đã trở thành nghi thức quen thuộc mỗi khi Tòa Thánh trống ngôi. Thế nhưng, bạn có bao giờ tự hỏi: Trước khi mật nghị Hồng y được thiết lập, Giáo hoàng được chọn như thế nào?

Việc chọn vị lãnh đạo tối cao của Giáo hội Công giáo không phải lúc nào cũng tuân theo một quy trình cố định. Trải qua nhiều thế kỷ, cách thức bầu chọn Giáo hoàng đã biến đổi sâu sắc, phản ánh những thay đổi trong đời sống Giáo hội và mối tương quan phức tạp giữa quyền lực tôn giáo và thế tục.

Bài viết dưới đây sẽ đưa bạn quay ngược dòng lịch sử, khám phá từng bước phát triển của tiến trình chọn Giáo hoàng, từ những ngày đầu đầy giản dị, cho đến khi mật nghị Hồng y chính thức ra đời để bảo vệ sự thánh thiện và độc lập của Giáo hội trong việc bầu chọn người kế vị Thánh Phêrô.

Phailamgi_Trước khi có mật nghị, Giáo hoàng được chọn như thế nào_cv.jpg

Mật nghị Hồng y bầu Giáo hoàng năm 1700 được triệu tập sau cái chết của Giáo hoàng Innocente XII, diễn ra từ ngày 9 tháng 10 đến ngày 23 tháng 11. Bức tranh khắc này của Domenico de Rossi mô tả mật nghị đã bầu chọn Clêmentê XI
Thánh lễ Chúa Thánh Thần cho việc bầu chọn Giáo hoàng mới tại dàn hợp xướng của các vị Kinh sĩ Thánh Phêrô. Ảnh: digital-exhibits.library.nd.edu

1. Giai đoạn sơ khai: Cộng đoàn Kitô hữu bầu chọn

Trong những thế kỷ đầu tiên của Kitô giáo (thế kỷ I–IV), việc chọn Giáo hoàng diễn ra tương tự như bầu giám mục ở các cộng đoàn địa phương khác:

Các giáo sĩ Rôma (linh mục và phó tế) là những người chính thức bầu chọn.
Giáo dân được quyền thể hiện sự đồng thuận hay phản đối cách công khai và sôi nổi.
Một số truyền thống (không chắc chắn) còn cho rằng Thánh Phêrô có thể đã chỉ định người kế vị, nhưng điều này không được chấp nhận phổ quát.

Giai đoạn này, bầu cử thường diễn ra một cách đơn giản nhưng cũng tiềm ẩn nguy cơ xung đột, dẫn tới sự xuất hiện sớm của các giáo hoàng đối lập (antipope) từ năm 217.

2. Can thiệp của quyền lực thế tục: Hoàng đế và vua chúa

Sau khi Hoàng đế Constantine hợp pháp hóa Kitô giáo (năm 313), vai trò của các hoàng đế La Mã trong việc chọn Giáo hoàng trở nên ngày càng rõ rệt:

Các hoàng đế Byzantine như Justinian I yêu cầu Giáo hoàng mới phải được xác nhận bởi hoàng đế trước khi thụ phong.
Các hoàng đế Tây phương, tiêu biểu là nhà Carolingian như Charlemagne, cũng nắm quyền ảnh hưởng trong việc phê chuẩn bầu cử.

Từ thế kỷ X đến XI, việc bổ nhiệm Giáo hoàng đôi khi hoàn toàn do các vua như Otto I hoặc Henry III thực hiện, biến bầu cử thành một hành động mang tính chính trị hơn là tôn giáo.

Phailamgi_Trước khi có mật nghị, Giáo hoàng được chọn như thế nào_cv3.jpg

Hoàng đế Constantine ban hành những luật tôn giáo đầu tiên liên quan đến sự bình đẳng giữa các tôn giáo, năm 313. Sắc lệnh Milan. Ảnh: lookandlearn.com

3. Hạn chế quyền tham gia: Chỉ còn giới giáo sĩ

Trước những can thiệp chính trị và tình trạng bất ổn, Giáo hội bắt đầu giới hạn lại quyền tham gia bầu Giáo hoàng:

Năm 769, một thượng hội đồng Lateran quy định rằng chỉ linh mục hoặc phó tế mới được chọn làm Giáo hoàng, và việc bầu cử do giáo sĩ Rôma thực hiện.
Giáo dân bị loại bỏ quyền trực tiếp tham gia, tuy đôi lúc vẫn có ảnh hưởng thông qua sự ủng hộ hoặc chống đối công khai.

Dù vậy, thế lực các vua chúa vẫn tiếp tục can thiệp vào việc phê chuẩn hoặc gây áp lực trong bầu cử.

Phailamgi_Trước khi có mật nghị, Giáo hoàng được chọn như thế nào_cv2.jpg

Lễ đăng quang của Charlemagne
Bằng việc trao vương miện cho Charlemagne làm Hoàng đế La Mã Thần thánh vào năm 800, Đức Giáo hoàng Leo III đã đạt được một mức độ bảo đảm cho quyền lực của Giáo hoàng. Tuy nhiên, đồng thời, chức vụ Giáo hoàng cũng mất đi một phần tương ứng về sự độc lập.
Bắt đầu từ thời Charlemagne, các vị vua dòng Carolingian đã áp đặt quyền kiểm soát đáng kể đối với Giáo hội và Giáo hoàng. (Ảnh: SuperStock)

**4. Cải cách lớn: Sắc lệnh In Nomine Domini (1059)**

Trước thực trạng hỗn loạn, Đức Giáo hoàng Nicôla II ban hành sắc lệnh In Nomine Domini năm 1059:

Quy định các Hồng y Giám mục sẽ nhóm họp trước, thảo luận và đề cử ứng viên Giáo hoàng.
Các Hồng y khác (linh mục, phó tế) cùng tham gia bầu chọn.
Giáo sĩ cấp thấp và giáo dân chỉ có vai trò biểu lộ sự đồng thuận.
Phải tôn trọng danh dự của Hoàng đế La Mã Thần thánh, nhưng hạn chế quyền can thiệp trực tiếp.

Đây là bước ngoặt cực kỳ quan trọng nhằm xác lập tính độc lập thiêng liêng cho tiến trình bầu Giáo hoàng.

5. Thiết lập mật nghị Hồng y (Conclave)

Mặc dù sắc lệnh 1059 đã tiến bộ, nhưng trong thực tế, nhiều cuộc bầu cử vẫn kéo dài và bất ổn. Đỉnh điểm là kỳ trống tòa kéo dài gần 3 năm sau cái chết của Giáo hoàng Clement IV (1268–1271).

Để khắc phục, tại Công đồng Lyon II (1274), Đức Giáo hoàng Gregory X ban hành sắc lệnh Ubi Periculum:

Các Hồng y buộc phải họp kín, không được rời khỏi nơi bầu cử (cum clave – "khóa cửa").
Nếu không bầu được trong vòng 3 ngày, khẩu phần ăn sẽ bị giảm dần để thúc ép kết quả.
Đây là khởi đầu chính thức của hình thức mật nghị bầu Giáo hoàng như hiện nay.

Phailamgi_Trước khi có mật nghị, Giáo hoàng được chọn như thế nào_cv1.jpg

Mật nghị Hồng y bầu Giáo hoàng năm 1700 được triệu tập sau cái chết của Giáo hoàng Innocente XII, diễn ra từ ngày 9 tháng 10 đến ngày 23 tháng 11. Bức tranh khắc này của Domenico de Rossi mô tả mật nghị đã bầu chọn Clêmentê XI
Bức họa nhỏ này mô tả một trong các phiên bỏ phiếu (scrutinies), nơi các Hồng y bỏ phiếu bầu chọn Giáo hoàng mới. Một chiếc lò đốt phiếu, với ống khói để thoát khói, có thể nhìn thấy ở góc bên phải. Nếu chưa bầu được Giáo hoàng, người ta sẽ thêm rơm vào lò để tạo ra khói đen. Sau khi bầu thành công, các lá phiếu được đốt mà không thêm rơm, tạo ra khói màu trắng. Kể từ giữa thế kỷ XX, hóa chất đã được thêm vào để làm màu khói trở nên rõ rệt hơn. Ảnh: digital-exhibits.library.nd.edu

Kết luận

Trước khi có mật nghị, việc chọn Giáo hoàng từng là quá trình mở rộng trong cộng đoàn, nhưng dần dần được tổ chức chặt chẽ hơn nhằm:

Hạn chế can thiệp chính trị.
Đảm bảo sự thánh thiện và tính thiêng liêng của cuộc bầu chọn.
Giữ vững sự độc lập của Giáo hội trong những thời kỳ lịch sử đầy biến động.

Quá trình đó phản ánh rõ rệt sự trưởng thành của Giáo hội Công giáo trong việc bảo vệ căn tính tôn giáo trước các áp lực chính trị thế tục suốt hơn một thiên niên kỷ.

Nguồn tham khảo chính: