100 năm Dòng Chúa Cứu Thế hiện diện tại Việt Nam: Sứ vụ "Tiên phong" trong Ân sủng

[giolanh]

Sáng 30/11/2024, tại Đền Đức Mẹ Hằng Cứu Giúp Huế, Đức cha Giuse Đặng Đức Ngân, Tổng Giám mục phó, Tổng Giáo phận Huế, đã long trọng cử hành thánh lễ khai mạc Năm Thánh, kỷ niệm 100 năm Dòng Chúa Cứu Thế hiện diện tại Việt Nam.​

Đồng tế với Đức Tổng Giám mục phó, có Đức cha Mátthêu Nguyễn Văn Khôi, Giám mục Giáo phận Qui Nhơn, cha Giám tỉnh, tỉnh Dòng Chúa Cứu thế Việt Nam, quý tu sĩ linh mục Dòng Chúa Cứu thế khắp ba miền, nhiều linh mục triều, dòng trên địa bàn Thành phố Huế cùng hàng ngàn giáo dân từ khắp nơi về tham dự.​

---

Ảnh: Dòng Chúa Cứu Thế​

Lý do Dòng Chúa Cứu Thế đến Việt Nam​

Theo sử liệu để lại, Dòng Chúa Cứu Thế được đích danh Tòa thánh, qua Bộ Truyền giáo, mời đến Việt Nam để cùng Tòa thánh thực hiện kế hoạch "quốc tế hóa hay đa dạng hóa sự hiện diện của các thừa sai tại Đông Dương, đẩy nhanh sự hình thành hàng giáo sĩ bản địa, đồng thời thanh lọc và khuyến khích việc thực hành đức tin Công giáo" (Érict Vincent, La Mission des Rédemptoristes Canadiens – Francais au Viet Nam entre 1925 – 1975, Université du Québec à Montréal, Janvier 2012, 122) qua các hoạt động Đại phúc và giảng tĩnh tâm, để từng bước giúp Giáo hội Việt Nam tự trị.

Sở dĩ, Tòa thánh phải đưa ra kế hoạch này là vì, sau hơn 300 truyền giáo tại Việt Nam, Giáo hội Việt Nam vẫn chỉ là "Giáo hội Pháp và Giáo hội Tây Ban Nha (các địa phận dòng) tại hải ngoại", nhất là với dự báo "Chế độ Thực dân sẽ sụp đổ trong nay mai," việc địa phương hóa hay chuẩn bị để Giáo hội Việt Nam sớm tự trị là cần thiết, tránh xảy ra rối loạn khi chủ nghĩa thực dân bị xóa sổ.

Cha H. Cousineau, Bề trên tiên khởi của sứ vụ Việt Nam​

Dòng Chúa Cứu thế được chọn làm tiên phong​

Và để thực hiện kế hoạch này, bên cạnh việc thiết lập Tòa Khâm sứ (20/5/1925), đổi tên các giáo phận theo tên địa phương nơi đặt tòa Giám mục (12/1924), thiết lập các Địa phận dành cho các giám mục người Việt (1933) Tòa thánh cũng mời gọi các dòng tu, như những thiết chế mới được đem vào Giáo hội Việt Nam để từng bước làm giảm tầm ảnh hưởng của các thừa sai Pháp lúc này ít nhiều đã mang tiếng là thực dân vì gắn bó sứ vụ với chủ nghĩa thực dân.

Trong số rất nhiều Dòng tu, Dòng Chúa Cứu Thế, tỉnh Dòng Canada, đã được Tòa thánh đích thân chọn làm tiên phong trong sứ vụ cao quý và quan trọng này.

Sở dĩ, Dòng Chúa Cứu Thế Canada thuộc tỉnh Ste-Anne – de - Beaupré được chọn là vì vào thời điểm đó, "chính quyền thuộc địa cấm các tu sĩ thuộc vài quốc tịch được vào rao giảng và chỉ chấp nhận việc giảng dạy của các linh mục có quốc tịch Pháp hoặc đã bị Pháp đồng hóa", 9 Gérard Gagnon et Alexis Trépanier, 50 ans au Viet Nam, Vol III: Réponse à l'appel (1925), 53) và vì "các linh mục người Mỹ và Đức có thể gây khó khăn và làm tổn hại đến công việc", (Ibid., 56) nên việc chọn lựa các linh mục tu sĩ Dòng Chúa Cứu Thế tỉnh Ste-Anne-de-Beaupré là một chọn lựa khôn ngoan, đầy ân sủng, một chọn lựa vừa dễ được chính quyền thuộc địa chấp thuận, vừa tránh được những căng thẳng đang tiềm tàng trong số đông các giáo sĩ, cũng như dân chúng bản địa đối với các thừa sai là công dân Pháp.

Ba vị thừa sai tiên khởi. Từ trái qua phải: E. Larouche, H. Cousineau và thầy St-Pierre Barnabe​

Các thừa sai tiên khởi​

Ngày 27/11/1925, ba thừa sai tiên khởi Dòng Chúa Cứu Thế Québec là các cha Hubert Cousineau (1890-1964), Bề trên của Sứ vụ, cha Eugène Larouche (1892-1978) và thầy Thomas Saint – Pierre (1883-1961), đến Hải Phòng và được Đức Khâm sứ Tòa thánh Ayutti tiếp đón tại Hà Nội, để thông tri cho các ngài biết ý định của Tòa Thánh.

Sau khi nhận chỉ thị và những hướng dẫn của vị Đại diện Tòa thánh tại Việt Nam, ngày 28/11/1925, ba vị thừa sai xuống tầu tại Cảng Hải Phòng vào Đà Nẵng. Ngày 30/11/1925, sau 45 ngày trên đất liền và lênh đênh trên biển, các ngài đặt chân lên Huế, bắt đầu sứ vụ mà Hội thánh Chúa ủy thác.

Hành hương minh niên tại Đền Đức Mẹ Hằng Cứu Giúp Thái Hà​

100 năm trong sứ mạng tiên phong​

Ý thức về nhiệm vụ quan trọng này, dưới sự hướng dẫn của các vị Đại diện Tòa thánh, được sự ưu ái của các Đức Giám mục Đại diện Tông tòa và sau này là Chính Tòa, các linh mục tu sĩ Dòng Chúa Cứu Thế đã tận tụy dấn thân làm chứng cho Chúa ở mọi nơi họ hiện diện.

Trong 10 năm đầu tiên, họ đã xây dựng được một cơ cấu ổn định từ quản trị, đào tạo cho đến mục vụ và luôn đi tiên phong trong nhiều lãnh vực như mong muốn của Tòa Thánh.

Trong thực tế, tại Việt Nam, Dòng Chúa Cứu Thế đã là một trong những Dòng tu nam đầu tiên xây dựng được mô hình sống chung cộng đoàn, nhất là đã can đảm thiết lập Học viện, đưa các sinh viên từ Canada sang du học tại Việt Nam, chứ không phải ngược lại như mọi dòng tu khác lúc bấy giờ.

Về phương diện mục vụ, ngoài những hoạt động mục vụ truyền thống như giảng đại phúc, giảng tĩnh tâm cho các linh mục tu sĩ, truyền giáo cho lương dân, cách riêng các anh chị em thuộc các sắc tộc ít người… Dòng Chúa Cứu Thế đã luôn đi tiên phong trong nhiều lãnh vực, đóng góp nhiều sáng kiến mục vụ cho Hội thánh.

Ngày nay, không ai không biết đến Dòng Chúa Cứu Thế, với những bản dịch Kinh thánh trọn bộ của linh mục Giuse Nguyễn Thế Thuấn; phong trào mỗi quân nhân một Tân ước của các tuyên úy quân đội thuộc Dòng Chúa Cứu Thế; Phong trào Canh tân Đặc sủng; Thánh ca Vào đời; phong trào Thiếu nhi Thánh thể sau năm 1975, các hoạt động truyền thông… và đặc biệt là chọn lựa dấn thân vì Giáo hội và người nghèo trong các hoạt động bảo vệ Công lý và Hòa bình.

Năm 1988, trong lúc nhà nước lên đồng tập thể, trong đó có cả các giáo sĩ, tấn công Giáo hội nhằm ngăn cản việc phong Thánh cho các thánh từ đạo tại Việt Nam, lúc này, các linh mục tu sĩ Dòng Chúa Cứu Thế đã là những người tiên phong trong việc bảo vệ Giáo hội, với các đóng góp tích cực của các linh mục Chân Tín, giáo sư Nguyễn Ngọc Lan…

Kể từ năm thánh 2000, đáp lại lời kêu gọi của Tòa Thánh cùng dấn thân cho người nghèo, chứng kiến dân oan lang thang khắp đất nước, Dòng Chúa Cứu Thế đã chọn lựa dấn thân cho công lý và hòa bình làm ưu tiên mục vụ.

"Trong một đất nước đang tìm kiếm công lý, sự thật, hòa bình, tôn trọng sự sống và quyền con người, về bản chất, công cuộc đấu tranh cho công lý và hòa bình luôn dính dáng đến chính trị, nên sự lên tiếng và nỗ lực dấn thân của anh em Dòng Chúa Cứu Thế Việt Nam thật sự nổi bật, can đảm và đáng khích lệ. Tuy nhiên, bất cứ ai lên tiếng chống lại bất công và những vi phạm nhân quyền sẽ luôn gặp phải tranh cãi. Có người ngưỡng mộ nhưng cũng sẽ có những lời chỉ trích, ngay cả trong anh em với nhau." (Jovencio Ma, Joseph Apisit & João Pedro Fernandes, Báo cáo Kinh lược tỉnh Dòng Chúa Cứu Thế Việt Nam, Rome, ngày 8/1/2014, 17).

Trong thực tế, việc chọn lựa dấn thân cho công lý và hòa bình với những hoạt động cụ thể như thánh lễ cầu nguyện cho công lý và hòa bình, bảo vệ sự sống, chăm lo cho các thương phế binh Việt Nam Cộng Hòa... thực sự đã gây nhiều tranh cãi. Dĩ nhiên, có nhiều người thích và nhiều người không thích.

Với những chọn lựa dấn thân đôi khi có vẻ dễ bị hiểu lầm là "tham gia vào chính trị" này, Dòng Chúa Cứu Thế không chỉ được nhà nước "quan tâm cách đặc biệt" mà còn luôn bị mang tiếng là dòng tu "cấp tiến" trong Giáo hội.​

​

Chúc mừng Dòng Chúa Cứu Thế​

Những ngày này, Dòng Chúa Cứu Thế bắt đầu những hoạt động đầu tiên trong dịp kỷ niệm 100 đến Việt Nam thực hiện kế hoạch chung của Giáo Hội. Cao điểm là thánh lễ khai mạc dịp kỷ niệm 100 năm hồng ân này.

Xin chúc mừng và tri ân các linh mục tu sĩ Dòng Chúa Cứu Thế đã hiện diện và đã là những nhà tiên phong với những hoạt động dấn thân không biết mệt mỏi tại Việt Nam suốt 100 năm qua.

Bước vào một thiên niên kỷ mới, với sứ mạng tiên phong Chúa và Giáo hội đã ủy thác, Dòng Chúa Cứu thế Việt Nam sẽ làm gì để không phụ lòng tin của dân Chúa Việt Nam, nhất là những người nghèo bị bỏ rơi hơn cả đang lang thang khắp ba miền Đất Nước?​