Bàn về Nghị định 168/2024 và Nguyên tắc Công ích: Phục vụ hay Cản trở?

[con sóng nhỏ]

Nghị định 168/2024/NĐ-CP, có hiệu lực từ ngày 1/1/2025, là một trong những nỗ lực mạnh mẽ của chính phủ nhằm tăng cường ý thức tuân thủ pháp luật giao thông và giảm thiểu tai nạn trên đường bộ. Tuy nhiên, từ góc độ giáo huấn xã hội Công giáo, đặc biệt là nguyên tắc công ích, cần có cái nhìn sâu sắc hơn để đánh giá liệu nghị định này thực sự phục vụ lợi ích chung hay vô tình tạo thêm gánh nặng cho người dân. ​

---

1. Về Nghị định 168/2024​

Nghị định 168/2024 tăng mức xử phạt đối với nhiều hành vi vi phạm giao thông, trong đó có các lỗi như: vượt đèn đỏ, lạng lách đánh võng, mở cửa xe không đảm bảo an toàn, sử dụng biển số giả...

Mục tiêu của nghị định là:

• Tăng cường ý thức chấp hành luật giao thông.
• Giảm thiểu tai nạn và ùn tắc.
• Xây dựng văn hóa giao thông văn minh, an toàn.

Tuy nhiên, mức phạt cao này đã làm dấy lên nhiều câu hỏi về tính khả thi và mức độ phục vụ công ích của chính sách.

---

2. Nguyên tắc công ích trong giáo huấn xã hội Công giáo​

Công ích là; "Toàn bộ những điều kiện xã hội cho phép con người, tập thể hay cá nhân, đạt tới sự phát triển cách đầy đủ và dễ dàng hơn" (TLHTXHCG 164)

Nguyên tắc công ích nhấn mạnh rằng mọi chính sách và hành động của nhà nước cần hướng tới:

1. Tôn trọng phẩm giá con người: Đảm bảo mọi người đều được đối xử công bằng, đúng phẩm giá.
2. Phát triển toàn diện: Tạo điều kiện để người dân cải thiện đời sống.
3. Hòa bình và an ninh: Đảm bảo môi trường sống an toàn, không gây áp lực không cần thiết.

Dựa trên nguyên tắc này, chính sách giao thông cần phục vụ lợi ích của toàn thể cộng đồng, đồng thời không tạo thêm gánh nặng cho các nhóm yếu thế.

---

3. Nghị định 168/2024: Phục vụ hay cản trở công ích?​

a. Những điểm tích cực​

Nghị định này có thể được xem là công cụ hiệu quả để:

• Bảo vệ sinh mạng: Tăng mức phạt sẽ làm giảm các hành vi vi phạm nguy hiểm như đi ngược chiều, vượt đèn đỏ.
• Nâng cao ý thức cộng đồng: Góp phần xây dựng một môi trường giao thông an toàn hơn.
• Tạo sự công bằng: Răn đe mọi đối tượng, không phân biệt giàu nghèo.

b. Những điểm hạn chế​

Mặc dù mang ý nghĩa tích cực, nghị định cũng đặt ra nhiều thách thức:

1. Tăng gánh nặng kinh tế cho người nghèo
   • Mức phạt cao, đặc biệt với các hành vi như vượt đèn đỏ hay đi ngược chiều, có thể khiến người lao động nghèo khó khăn hơn trong việc nộp phạt. Điều này có thể dẫn đến sự bất mãn và cảm giác không công bằng.
2. Khả năng thực thi
   • Với hệ thống giao thông còn nhiều bất cập (biển báo thiếu hợp lý, cơ sở hạ tầng xuống cấp), việc xử phạt mạnh tay có thể gây ra xung đột giữa người dân và cơ quan thực thi pháp luật.
3. Thiếu giáo dục ý thức giao thông
   • Thay vì chỉ tập trung vào xử phạt, cần có những chiến dịch nâng cao nhận thức về an toàn giao thông để tạo ra sự thay đổi từ gốc rễ.

---

4. Làm sao để Nghị định 168/2024 thực sự phục vụ công ích?​

Để nghị định này thực sự phù hợp với nguyên tắc công ích, cần:

1. Tăng tính minh bạch và công bằng
   • Công bố rõ ràng các quy định, đảm bảo rằng mọi người đều được tiếp cận thông tin và hiểu rõ lý do các mức phạt cao được áp dụng.
2. Hỗ trợ các nhóm yếu thế
   • Xây dựng cơ chế hỗ trợ cho người nghèo, chẳng hạn như giảm mức phạt hoặc cho phép trả góp.
3. Cải thiện hạ tầng giao thông
   • Đảm bảo rằng người dân có điều kiện tốt để tuân thủ luật, như nâng cấp đường xá, lắp đặt biển báo rõ ràng.
4. Tăng cường giáo dục giao thông
   • Phát động các chiến dịch tuyên truyền để thay đổi nhận thức thay vì chỉ áp dụng hình phạt nặng nề.

---

5. Kết luận​

Nghị định 168/2024 mang trong mình kỳ vọng lớn về việc xây dựng một môi trường giao thông an toàn và văn minh. Tuy nhiên, nếu không được triển khai đúng cách và chú trọng đến nguyên tắc công ích, nó có thể vô tình trở thành một gánh nặng, đặc biệt đối với người lao động nghèo. Để thực sự phục vụ lợi ích chung, nghị định cần kết hợp giữa sự răn đe và hỗ trợ, hướng tới một xã hội công bằng, bác ái và phát triển bền vững.

Nghị định này có thể là một bước tiến, nhưng nó chỉ thực sự hiệu quả nếu được thực hiện trong tinh thần công ích mà giáo huấn xã hội Công giáo nhấn mạnh.

---

Phải Làm Gì?

Docat 87 “Công ích” nghĩa là gì?
Công đồng Vaticanô II giải thích công ích là “toàn bộ những điều kiện của đời sống xã hội cho phép những tập thể, và các phần tử riêng rẽ của tập thể, có thể đạt tới sự hoàn hảo của mình một cách đầy đủ và dễ dàng hơn” (GS 26). Mục tiêu của cá nhân là thực hiện điều tốt. Mục tiêu của xã hội là công ích. “Thật ra, công ích có thể hiểu như là chiều kích xã hội và cộng đồng của điều tốt theo luân lý” (Tóm lược Học thuyết Xã hội, 164). Công ích chỉ điều tốt cho tất cả mọi người và cả điều tốt cho toàn thể một con người. Công ích, trước hết, đòi hỏi những tiêu chuẩn về một trật tự pháp lý theo quy định của một nhà nước pháp quyền. Kế đến, cần phải quan tâm duy trì các phương tiện tự nhiên để sinh tồn. Trong khuôn khổ này, các quyền của mỗi người về thực phẩm, chỗ ở, y tế, việc làm và tiếp cận giáo dục phải được bảo đảm. Cũng cần phải có quyền tự do tư tưởng, tự do hội họp và tự do tôn giáo. Tại đây, những đòi hỏi về công ích trùng hợp với nhân quyền phổ quát.​

Docat 88 Công ích thể hiện như thế nào?
Mỗi người và mỗi tập thể có những lợi ích thích đáng ít nhiều được cho là phù hợp. Ước muốn “công ích” nghĩa là có khả năng nghĩ xa hơn nhu cầu của bản thân. Chúng ta nên quan tâm đến điều tốt cho tất cả mọi người, ngay cả cho những người không ai nghĩ tới vì họ chẳng có tiếng nói cũng không có quyền lực. Của cải trên trái đất là dành cho tất cả mọi người. Và nếu mỗi người chỉ biết nghĩ đến mình, thì cuộc sống chung trở thành cuộc chiến của mọi người chống lại mọi người. Tuy nhiên, công ích không chỉ bao gồm lợi lộc vật chất hoặc bên ngoài của tất cả mọi người, công ích còn bao hàm lợi ích toàn diện của con người. Do đó, sự quan tâm lo cho lợi ích tinh thần của con người cũng là một phần thuộc về công ích. Khi xét đến công ích, người ta không thể bỏ qua bất cứ khía cạnh nào trong cuộc sống của con người​