Chạy xe công nghệ có phải là lao động: Tại sao lại đối xử với họ như vậy?

[nannerl]

Nguyễn Văn T (sống tại quận 3, TP. HCM) đã làm tài xế công nghệ tới nay đã 3 năm, từng nghĩ rằng chỉ cần chăm chỉ chạy xe mỗi ngày, anh có thể đảm bảo thu nhập ổn định. Nhưng khi bị tai nạn trên đường, không có bảo hiểm lao động, không có chế độ trợ cấp, anh mới nhận ra mình không được coi là một người lao động thực thụ theo luật pháp. "Tôi làm việc mỗi ngày hơn 12 tiếng, đóng phí hoa hồng cho công ty, nhưng khi gặp chuyện, chẳng ai chịu trách nhiệm," anh T. nói.​

---

Ảnh: VTC News​

Không phải nhân viên, cũng chẳng phải đối tác​

Hàng trăm ngàn tài xế xe ôm công nghệ tại Việt Nam đang nằm trong vùng xám của thị trường lao động. Họ không được công nhận là nhân viên chính thức của các công ty công nghệ như Grab hay Be. Thay vào đó, họ bị coi là "đối tác tự do" – một thuật ngữ hợp pháp giúp các công ty không phải chịu trách nhiệm về chế độ bảo hiểm, trợ cấp thất nghiệp hay các quyền lợi cơ bản khác của người lao động.

Về bản chất, tài xế xe ôm công nghệ hoàn toàn phụ thuộc vào nền tảng công nghệ: họ phải tuân theo các quy định về mức giá, tỷ lệ hoa hồng, chính sách thưởng – tất cả đều do công ty quyết định. Họ không có quyền đàm phán hợp đồng, không có mức lương tối thiểu và không có sự ổn định trong thu nhập. Nhưng khi xảy ra tranh chấp, họ lại bị coi như những người làm việc tự do, tự chịu trách nhiệm cho mọi rủi ro.

(Chi tiết xem tại: https://tuoitre.vn/tai-xe-cong-nghe...-nhu-cac-cong-viec-khac-20250215232030743.htm)

Ảnh: Bhk.vn​

Những rủi ro vô hình​

Công việc tưởng chừng đơn giản này lại tiềm ẩn nhiều rủi ro mà ít ai nhìn thấy. Các tài xế phải làm việc trong điều kiện đường phố đông đúc, ô nhiễm, với nguy cơ tai nạn giao thông luôn rình rập. Khi bị tai nạn, phần lớn họ phải tự chi trả viện phí vì không có bảo hiểm lao động. Bên cạnh đó, Tài xế không có lương cố định, mà hoàn toàn phụ thuộc vào số chuyến xe. Khi giá xăng tăng hoặc các ứng dụng thay đổi chính sách, họ là người chịu thiệt. Ngoài ra, Họ không thể thương lượng về mức chiết khấu, không có đại diện bảo vệ quyền lợi, và thường xuyên bị khóa tài khoản nếu vi phạm quy định – ngay cả khi những quy định đó có thể không công bằng.

Ảnh: Nld.com.vn​

Lao động phải gắn với công bằng​

Theo Giáo huấn Xã hội Công giáo, lao động không chỉ là một phương tiện kiếm sống mà còn là sự thể hiện phẩm giá con người. Ngay từ thế kỷ 19, Đức Giáo hoàng Lêô XIII trong thông điệp Rerum Novarum (1891) đã lên tiếng cảnh báo về tình trạng người lao động bị bóc lột trong các hệ thống kinh tế không công bằng. Thánh Giáo hoàng Gioan Phaolô II, trong Laborem Exercens (1981), nhấn mạnh rằng công việc không chỉ là trách nhiệm của cá nhân mà còn là nghĩa vụ của xã hội nhằm bảo vệ công lý.

Tài xế xe ôm công nghệ thực chất là những người lao động. Họ đóng góp vào nền kinh tế, họ làm việc với cường độ cao, nhưng lại bị từ chối những quyền lợi cơ bản mà một người lao động đáng được hưởng. Việc thiếu các quy định pháp lý bảo vệ họ không chỉ là vấn đề kinh tế mà còn là vấn đề đạo đức và công bằng xã hội.

Ảnh: bnews.vn​

Tại sao cần có luật bảo vệ tài xế công nghệ?​

Một trong những nguyên tắc quan trọng của Giáo huấn Xã hội Công giáo là Công ích. Điều này có nghĩa là xã hội không thể để một nhóm lao động bị đẩy ra ngoài lề mà không có bất kỳ sự bảo vệ nào.

Vì thế, cần công nhận họ là người lao động thực sự thay vì chỉ coi họ là "đối tác tự do", cần có những quy định rõ ràng để họ được hưởng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế và quyền lợi lao động cơ bản. Đồng thời, công đoàn là điều cần thiết. Giáo hội luôn ủng hộ vai trò của công đoàn trong việc bảo vệ người lao động. Nếu tài xế xe ôm có một tổ chức đại diện, họ có thể thương lượng về mức phí hoa hồng, điều kiện làm việc, và quyền lợi bảo hiểm. Các công ty công nghệ không thể chỉ tập trung vào lợi nhuận mà quên đi trách nhiệm đối với tài xế – những người giúp họ duy trì hoạt động.

Ảnh: Nld.com.vn​

Một xã hội công bằng hơn cho tất cả​

Xe ôm công nghệ không phải là một ngành nghề tạm thời. Nó đã trở thành một phần quan trọng của nền kinh tế và thị trường lao động. Nếu không có sự thay đổi về chính sách, hàng trăm ngàn người lao động sẽ tiếp tục chịu thiệt thòi, không được bảo vệ trước những rủi ro nghề nghiệp.

Một xã hội công bằng không thể bỏ rơi những người lao động yếu thế. Việc xây dựng một hệ thống luật pháp công bằng hơn, với sự tham gia của các tổ chức công đoàn và trách nhiệm của doanh nghiệp, không chỉ là một nhu cầu kinh tế, mà còn là một bổn phận đạo đức.​

---

Phải làm gì?​

Docat 154: Tại sao cần phải có những điều luật đặc biệt về lao động và việc làm?

Trong nền kinh tế thị trường, chỉ khi cả hai bên đối tác biết cùng một thông tin, và cùng sở hữu năng lực kinh tế ngang nhau, thì mới có một thế cân bằng thật sự giữa hai phía đối tác của bản hợp đồng (và do đó có đủ tư cách để cùng đàm phán những điều khoản trong hợp đồng). Trong một bản hợp đồng lao động, thường không được như thế. Theo thói thường, chủ doanh nghiệp là phía có nhiều thông tin hơn, và tiềm lực kinh tế trội hơn. Đó là lý do vì sao lợi ích hợp pháp của người làm công phải được bảo vệ bằng những khoản luật đặc biệt, mà chúng ta gọi chung là luật lao động. Những luật này bao gồm, ví dụ, việc bảo vệ khỏi nạn bóc lột tiền lương, luật được nghỉ ngày Chủ Nhật và nghỉ phép, được hưởng trợ cấp trong trường hợp thất nghiệp hay đau ốm; được hưởng sự bảo vệ dành cho người làm mẹ, như đã nói ở trên.​