Khi Giáo hoàng Lêô XIV quan tâm đến Học thuyết Xã hội…

[dinh vuong]

Tân Giáo hoàng của tháng 5 năm 2025, lấy danh hiệu Lêô XIV khiến biết bao người nhớ đến Đức Lêô XIII (1878 - 1903) một nhân vật lỗi lạc vào đầu thế kỷ XX, được biết đến với thái độ cởi mở với chủ nghĩa hiện đại. Triều đại của Leo XIII, một trong những triều đại dài nhất và hiệu quả nhất trong lịch sử, được đánh dấu bằng lòng nhiệt huyết loan Tin Mừng và sự hiểu biết sâu sắc về triết học. "Rerum Novarum" ra đời năm 1891, đánh dấu một cột mốc quan trọng trong triều Leo XIII.​

Tân Giáo hoàng cho biết việc chọn danh hiệu Leo XIV phát xuất từ thông điệp lịch sử Rerum Novarum của Đức Leo XIII. "Rerum Novarum", đã giải quyết vấn đề xã hội trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp lớn đầu tiên. Tên gọi này được coi là sự phản ánh trực tiếp học thuyết xã hội của Giáo hội do Đức Lêô XIII khởi xướng và báo hiệu cam kết thực hiện công lý xã hội, phù hợp với sứ vụ của Giáo hoàng tiền nhiệm vừa qua đời, Đức cố Giáo hoàng Phanxicô!​

---

Trọng tâm của thông điệp "Rerum Novarum"​

Đức Lêô XIII nhấn mạnh đến phẩm giá của người lao động và khẳng định rằng lao động là đáng trân trọng. Ra đời Thông điệp Rerum Novarum, Đức leo XIII đòi hỏi quyền được trả lương công bằng, đủ để đáp ứng nhu cầu của người lao động và gia đình họ. Thông điệp ủng hộ quyền thành lập các hiệp hội hoặc công đoàn của người lao động để bảo vệ quyền lợi của họ. Thông điệp cũng khẳng định quyền sở hữu tài sản tư nhân đồng thời nhấn mạnh trách nhiệm xã hội của nó và quyền sở hữu tài sản của cá nhân.
​

Một đặc điểm khác của Rerum Novarum là lên án chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa tư bản vô độ​

Đức Leo XIII chỉ trích chủ nghĩa xã hội, vì chủ trương bãi bỏ quyền tư hữu, ngài cho rằng chủ nghĩa này trái với quyền tự nhiên và gây hại cho người lao động. Cùng lúc, ngài chỉ trích sự thái quá của chủ nghĩa tư bản thiếu kiểm soát, nó đè nặng lên giai cấp công nhân một cách bất công và ngài chỉ trích lòng tham cùng sự cạnh tranh không kiềm chế dẫn đến tình trạng bóc lột sức lao động. Rerum Novarum ủng hộ sự cân bằng trong đó lao động và vốn cùng nhau làm việc vì lợi ích chung.
​

Đức Lêô XIII và vai trò của Nhà nước​

Qua việc bảo vệ quyền của người lao động và thúc đẩy lợi ích chung, nhưng phải có giới hạn, tôn trọng nguyên tắc bổ trợ, khẳng định rằng nhà nước không nên tiếp quản cá nhân hay gia đình và nên cho phép hành động tự do miễn là phù hợp với lợi ích chung. Quyết định phải được đưa ra ở cấp gần nhất với những người bị ảnh hưởng.

Đức Lêô XIII cũng nhấn mạnh vai trò của Giáo hội là dạy các nguyên tắc xã hội đúng đắn, đảm bảo sự hòa hợp giai cấp và xoa dịu xung đột, hòa giải và thống nhất các giai cấp, và giáo dục mọi người hành động công bằng.
​

Ảnh hưởng lâu dài của "Rerum Novarum" ​

"Rerum Novarum" là một văn kiện mang tính đột phá đề cập đến các vấn đề công bằng xã hội trong bối cảnh Cách mạng Công nghiệp, được xem là khởi đầu của Học thuyết Xã hội Công giáo, là thông điệp đầu tiên của Giáo hoàng giải quyết toàn diện các vấn đề xã hội và kinh tế phát sinh từ Cách mạng Công nghiệp. Nó ảnh hưởng đến các thông điệp sau này của giáo hoàng, chẳng hạn như “Quadragesimo Anno” của Đức Piô XI, “Mater et Magistra” của Đức Gioan XXIII, “Centesimus Annus” của Đức Gioan Phaolô II và “Laudato Si’ của Đức Phanxicô về môi trường. Các nguyên tắc nêu trong Rerum Novarum đã có tác động hữu hình vượt ra ngoài phạm vi Giáo hội, ảnh hưởng đến sự phát triển của phong trào lao động, việc thông qua luật bảo vệ người lao động và định hình các cuộc tranh luận rộng rãi hơn trong xã hội về công lý xã hội.

​

Mặc dù ra đời đã lâu, các nguyên tắc của "Rerum Novarum" vẫn có giá trị​

Với thời hiện đại trong việc giải quyết các vấn đề: bất bình đẳng kinh tế, toàn cầu hóa, tương lai của công việc. Các nguyên tắc của "Rerum Novarum", chẳng hạn như phẩm giá của lao động, quyền được trả lương công bằng và tầm quan trọng của các hiệp hội người lao động, có thể cung cấp những hiểu biết và hướng dẫn có giá trị để giải quyết những tác động về mặt đạo đức và xã hội của những xu hướng mới nổi này trong nền kinh tế hiện đại.
​

Đức Leo XIV đang theo bước chân của Đức Leo XIII​

Giống như "Rerum Novarum" đã phản ứng lại Cách mạng Công nghiệp, Giáo hội hiện nay phải phản ứng với các mối đe dọa và thách thức do trí tuệ nhân tạo đặt ra. Việc chọn danh hiệu Giáo hoàng Leo XIV có ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh này, cho thấy ý định cố ý gắn kết triều đại giáo hoàng của ngài với giáo huấn xã hội của Leo XIII, đặc biệt là "Rerum Novarum", cho thấy các vấn đề về công lý xã hội có khả năng sẽ được ưu tiên.
​

Tiếng nói của Công lý Xã hội mời gọi các vị Chủ chăn của GHVN (nói riêng) quan tâm.​

“Rerum Novarum” vẫn là lời kêu gọi công lý vượt thời gian. Các nguyên tắc của nó vẫn có ý nghĩa đáng kể trong việc giải quyết các vấn đề công lý xã hội đương đại, nhấn mạnh lời kêu gọi tôn trọng nhân phẩm con người và theo đuổi một xã hội công bằng và bình đẳng hơn, chúng ta có quyền ‘hy vọng’ ánh sáng của triều đại giáo hoàng mới của Đức Giáo hoàng Leo XIV, người mà ngay cả danh xưng giáo hoàng cũng gợi nhớ đến cam kết lịch sử này.

​

Đức Leo XIV ‘nợ’ Đức Leo XIII và ‘nợ’ Thánh Giáo hoàng Lêo Cả​

Bằng cách chọn danh hiệu Leo XIV, vị Giáo hoàng người Mỹ được bầu vào thứ năm, ngày 8 tháng 5 năm 2025, tự động đặt mình dưới sự theo gót Đức Leo XIII "giáo hoàng xã hội" đầu tiên và sự nhắc nhở tôn kính Thánh Giáo hoàng Leo Cả (Leo I) bằng cách gìn giữ truyền thống Giáo hội.

"Leone!" Leone!” đám đông tín hữu ở Quảng trường Thánh Phero ở Rome ngay lập tức hô vang tên gọi này một cách mạnh mẽ vào buổi tối đầu tiên ngài xuất hiện trên ban công của Đền thánh Phero, thứ năm, ngày 8 tháng 5 năm 2025. Hồng y Robert Francis Prevost đã trở thành Đức Giáo hoàng Leo XIV đứng đầu Giáo hội Công giáo. Danh hiệu này bắt nguồn từ tiếng Latin “leo”, nghĩa là sư tử. Một hình ảnh áp dụng cho Chúa Kitô, được trình bày trong Kinh thánh như là “sư tử của Giu-đa”… và trong phụng vụ lễ Phục sinh như là “sư tử bất khuất”.

“Một vị giáo hoàng vĩ đại,” Ông Martin Dumont, một nhà sử học chuyên về Công giáo thế kỷ 19, nói về Giáo hoàng Leo XIII quan tâm đến vấn đề xã hội. “Tên của Đức Lêô XIII ngay lập tức gợi lên thông điệp Rerum Novarum, đặt nền tảng cho học thuyết xã hội này, Thông điệp bác bỏ cùng lúc: sự thái quá của chủ nghĩa tư bản và chủ nghĩa xã hội vô thần. Một văn bản quan trọng đối với Giáo hội, sẽ rút ra từ đó để định hình mối liên kết và cam kết xã hội với những đòi hỏi của đức tin.”

Đức Leo XIV được xem là giáo hoàng của đối thoại, giáo hoàng của ngoại giao, giáo hoàng cân bằng giữa truyền thống và hiện đại và cuối cùng là giáo hoàng trí thức: ngài đang phải đối diện với nhiều thách thức – từ việc hiệp nhất giáo hội đến xã hội đầy dẫy nhiễu nhương - của thời 2025. Sẽ không ngạc nhiên, cũng không phải ngẫu nhiên mà Tân Giáo hoàng chọn danh hiệu Leo XIV...

Tại Hội trường Thượng hội đồng Vatican, Đức Leo XIV đã gặp gỡ các hồng y trong gần hai giờ trong một "cuộc trò chuyện tự do" theo truyền thống sau khi lên ngôi giáo hoàng. Đức Leo XIV đã nhắc đến di sản của Đức cố Giáo hoàng Phanxicô và Đức Giáo hoàng Leo XIII, nói rằng ngài muốn Giáo hội "đáp ứng cuộc cách mạng công nghiệp mới và sự phát triển của trí tuệ nhân tạo". Với thông điệp lịch sử Rerum Novarum, Đức Leo XIII đã giải quyết vấn đề xã hội trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp lớn đầu tiên và Đức Leo XIV nhấn mạnh: "Ngày nay, Giáo hội trao cho mọi người kho tàng giáo lý xã hội để ứng phó với một cuộc cách mạng công nghiệp khác và sự phát triển của trí tuệ nhân tạo."

RERUM NOVARUM được dich ‘Tân sự’, có nghĩa là "những điều mới" hoặc "sự đổi mới", định hình "học thuyết xã hội" của Giáo hội Công giáo, dựa trên các nguyên tắc về Phẩm giá con người, tính liên đới và đặc biệt là công ích.

Chúng ta không còn ở năm 1891 nữa. Vấn đề xã hội đã trở nên toàn cầu, với sự bất cân bằng một bộ phận thế giới; ngành công nghiệp đã nhường chỗ cho dịch vụ; những người bị loại trừ rất nhiều, mặc dù nhiều nhà nước vỗ ngực ‘nhà nước phúc lợi’ lại quá vô nhân đạo và xa cách; sự ích kỷ của các quốc gia quay trở lại với sự trỗi dậy của chủ nghĩa bảo hộ; Cuộc cách mạng số và trí tuệ nhân tạo sẽ cách mạng hóa nền kinh tế. Tất cả những điều này sẽ dẫn tới những nảy sinh vấn đề xã hội. Bằng cách chọn danh xưng Leo XIV, Giáo hoàng muốn giải quyết những thách thức mới giống như người tiền nhiệm của mình: tố cáo sự bất công, lên án các giải pháp sai lầm, bảo tồn những gì phù hợp với luật tự nhiên, cải cách những gì cần phải có. Cũng như Đức Lêô XIII, Đức Leo XIV cho rằng Giáo hội không phải là một tổ chức phi chính phủ, và do đó, với tư cách là môn đệ của Chúa Kitô, chúng ta hành động vì tình yêu thương anh chị em mình và là những nhà truyền giáo của Tin Mừng.​

---

• Ảnh trong bài: Vatican News