Từ chuyện "mua bán chặt chém" tại Hà Nội: Bàn về "tội" và "đạo đức trong kinh doanh"

con sóng nhỏ · 25/3/24

Gần đây mạng xã hội xôn xao nhiều câu chuyện về việc những người bán hàng rong “chặt chém” du khách nước ngoài, từ vụ "ba chiếc bánh rán giá 50 ngàn" tại Hà Nội, đến việc người bán hét giá 200.000 vnđ cho một túi táo nhỏ, và nhiều câu chuyện chặt chém khác.

Qua những sự việc đau lòng này, chúng ta cùng bàn về "giá cả phải chăng, tội lỗi và đạo đức trong kinh doanh" dưới lăng kính Giáo huấn xã hội Công Giáo.

Ảnh cắt từ video của du khách bị "chặt chém" đăng lên youtube

(Video 2 du khách đăng lên youtube. Trải nghiệm mua táo 200.000vnd cho 1kg ở phút 21:10)

Giá cả phải chăng: định nghĩa và ứng xử

"Về cơ bản, giá cả phải chăng là giá được đồng thuận trong các cuộc đàm phán tự do thông qua sự tương tác giữa cung và cầu. Tuy nhiên, nhiều yếu tố có thể xen vào làm lệch hướng thoả thuận tự do nói trên: lừa đảo, thiếu thông tin, vị thế độc quyền của người bán hay người mua, tình huống khẩn cấp tác động lên một phía đối tác,...'' (Docat 189)

Câu chuyện “chặt chém” giá không chỉ xảy ra đối với khách nước ngoài, mà còn diễn ra với chính người Việt, chẳng hạn với các sinh viên mới lên nhập học, với người miền nam ra du lịch... Người bán lợi dụng sự thiếu thông tin, sự sợ hãi, ngại đôi co trả giá của người mua để ép giá. Đây là hành động thiếu công minh.

Những "tội lỗi" trong kinh doanh và hậu quả

“Có nhiều mánh khoé lừa bịp, thủ đoạn gian trá, mưu mẹo lường gạt, và bao lời nói dối trong thế giới kinh doanh. Những ai hành động theo đường lối dối trá này đều phá huỷ vốn liếng đích thực của doanh nghiệp: đó là uy tín. Thiếu uy tín, doanh nghiệp không thể hoạt động.” (Docat 190)

Video về việc 2 du khách ngước ngoài bị ép mua 1kg với giá 200.000 đã lan truyền rộng rãi trên các nền tảng mạng xã hội. Thật đáng buồn, là có khá nhiều du khách nước ngoài cũng bình luận là họ cũng có những trải nghiệm tương tự khi du lịch tại Việt Nam. Đó là một trải nghiệm tồi tệ. Chính điều này đã làm mất đi thiện cảm của du khách nước ngoài, họ có thể đến Việt Nam vì cảnh đẹp nhưng sẽ mang theo nỗi sợ với người Việt. Tâm lý chung là ngại mua hàng hóa. Từ đó ảnh hưởng lớn đến ngành du lịch nước nhà.

“Người ta giành được uy tín qua mức độ đáng tin cậy, và đạt được nó qua hành động đúng đạo lý. Trong thế giới kinh doanh, người ta phải đặc biệt cảnh giác trước: lòng tham, nạn tham nhũng, và bất kỳ dạng bất công nào như trộm cắp, lừa đảo, bóc lột, cho vay nặng lãi,...” (Docat 190)

Phản hồi của du khách nước ngoài và chính người Việt về trải nghiệm tương tự khi mau hàng ở Việt Nam

Hoạt động kinh tế và nguyên tắc đạo đức

“Dù nền kinh tế vận hành theo những nguyên lý riêng của nó, điều đó không có nghĩa là những luật lệ của thị trường lại không phải tuỳ thuộc vào những điều răn và lề luật của Thiên Chúa. Đạo đức là thành phần thiết yếu cho một hoạt động kinh tế tốt đẹp. Kinh doanh trái đạo lý về lâu dài cũng sẽ bất ổn về phương diện kinh tế.” (Docat 160)

Nền kinh tế thị trường, một hệ thống vận hành dựa trên cơ chế cung - cầu và sự tự do đàm phán giữa người mua và người bán, đã chứng minh được sự hiệu quả của mình trong việc tạo ra sự phát triển kinh tế và đổi mới. Tuy nhiên, để nền kinh tế thị trường không chỉ là một “thương trường” đơn thuần mà còn là một thể chế kinh tế - xã hội, nó cần được xây dựng dựa trên các nguyên tắc đạo đức và trách nhiệm xã hội.

Câu chuyện về việc "chặt chém" khách hàng cho thấy một hành động thiếu đạo đức không chỉ gây hại cho người tiêu dùng mà còn ảnh hưởng tiêu cực đến hình ảnh và uy tín của người bán, đồng thời làm mất đi niềm tin vào thị trường.

Theo giáo huấn xã hội Công Giáo, mọi hoạt động kinh tế cần được thực hiện dưới nền tảng đạo đức và lề luật của Thiên Chúa. Điều này không chỉ giúp đảm bảo sự công bằng, minh bạch và trách nhiệm giữa các bên trong giao dịch mà còn đóng góp vào việc xây dựng một xã hội hòa bình, công bằng và thịnh vượng. Kinh doanh theo các chuẩn mực đạo đức không chỉ bền vững về phương diện kinh tế mà còn thể hiện sự tôn trọng đối với phẩm giá và quyền lợi của con người.

Phải Làm Gì?

Docat 188: Trong kinh doanh, làm sao người ta có thể hành động công minh?
Trong hoạt động kinh tế, một người hành động công minh khi trao cho người khác phần họ đáng được nhận. Điều này bao gồm chủ yếu trong việc thực hiện hợp đồng một cách trung thực, tôn trọng thoả ước, giao hàng đúng chất lượng và đúng lịch, thanh toán tiền đúng hạn. Để công bằng, hai bên phải được tự do ký kết hợp đồng, nghĩa là không có lọc lừa, cưỡng ép, sợ hãi. Người thuộc phía đối tác đàm phán có quyền lực hơn mà ép buộc người khác phải chịu các điều khoản của mình, là đã hành động thiếu công minh.