Lăng Cha Cả: Câu chuyện lịch sử đằng sau địa danh quen thuộc của Sài Gòn

[nannerl]

Mỗi ngày, trên những chuyến xe buýt đi ngang đường Hoàng Văn Thụ (TP.HCM), hành khách không khỏi nghe thấy câu hỏi quen thuộc từ phụ xe: "Đến Lăng Cha Cả có ai xuống không?". Tuy nhiên nhiều người Sài Gòn vẫn thắc mắc: Lăng Cha Cả ở đâu? Và tại sao nơi này lại mang tên như vậy?​

---

Lăng Cha Cả hơn nửa thế kỷ trước. Đường bên hông là Võ Tánh, nay là Hoàng Văn Thụ - Ảnh : dobuon.vn​

Địa danh còn, di tích đã mất​

Lăng Cha Cả từng là một khu lăng mộ nằm gần bùng binh Hoàng Văn Thụ - Công Hòa, nơi giao nhau của những tuyến đường huyết mạch ở cửa ngõ phía Bắc thành phố. Trước năm 1975, nếu đi từ ngã tư Phú Nhuận đến ngã tư Bảy Hiền, ai cũng sẽ ngang qua khu lăng này. Tuy nhiên, vào năm 1980, lăng đã bị di dời, nhường chỗ cho sự phát triển đô thị. Ngày nay, chỉ còn lại cái tên "Lăng Cha Cả" tồn tại trong ký ức người dân và trên các bảng hiệu chỉ đường.

Ảnh: dantri.com.vn​

Cha Cả là ai?​

Danh xưng "Cha Cả" gắn liền với Giám mục Bá Đa Lộc, tên đầy đủ là Pierre Joseph Georges Pigneau de Béhaine. Ngài là một nhà truyền giáo người Pháp, Giám mục Đại diện Tông tòa Đàng Trong, người đã có ảnh hưởng quan trọng đến lịch sử Việt Nam cuối thế kỷ 18.

Năm 1777, Đức cha Bá Đa Lộc gặp chúa Nguyễn Ánh tại đảo Thổ Chu khi vị chúa trẻ đang chạy trốn quân Tây Sơn. Ngài đã hỗ trợ Nguyễn Ánh về cả chiến lược lẫn tài chính, vận động các thương gia Pháp tài trợ vũ khí và tuyển mộ binh lính Tây phương giúp Nguyễn Ánh giành lại giang sơn. Đáp lại sự tận tâm này, khi Đức cha Bá Đa Lộc qua đời năm 1799 tại Quy Nhơn, Nguyễn Ánh (sau này là vua Gia Long) đã phong ngài làm Thái tử Thái phó Bi-nhu Quận công và cho xây lăng mộ tại Tân Sơn Nhất.

Tượng Bá Đa Lộc và Hoàng Tử Cảnh một thời gian dài ở trước Nhà Thờ Đức Bà, sau này được thay thế bằng tượng Đức Mẹ như hiện nay - Ảnh: Historicvietnam.com​

Bí ẩn về mộ phần của Đức cha Bá Đa Lộc​

Lăng Cha Cả từng có diện tích khoảng 2.000m², không chỉ là nơi yên nghỉ của Đức cha Bá Đa Lộc mà còn có nhiều ngôi mộ của các nhà truyền giáo Pháp khác. Tuy nhiên, câu chuyện về nơi an nghỉ thực sự của Giám mục Bá Đa Lộc vẫn còn gây tranh cãi.

Theo một số tài liệu, khi khai quật lăng vào năm 1925, người ta chỉ tìm thấy cây thánh giá bằng vàng và các huân chương. Điều này làm dấy lên giả thuyết rằng, do lo sợ bị quật mộ, Nguyễn Ánh đã bí mật cho chôn cất Bá Đa Lộc ở một địa điểm khác, có thể là tại làng Ngọc Hội, gần Nha Trang. Tại đây, người ta từng phát hiện một miếu nhỏ với dòng chữ Hán "Bá Đa Lộc chi mộ.

Bàn thờ chính với phù điêu là huy hiệm giám mục của Đức cha Bá Đa Lộc - Ảnh: chuyenxua.net​

Một địa danh vẫn sống trong lòng Sài Gòn​

Dù lăng đã biến mất, cái tên "Lăng Cha Cả" vẫn còn in sâu trong trí nhớ của nhiều thế hệ người dân Sài Gòn. Vòng xoay Lăng Cha Cả ngày nay là điểm giao thông sầm uất, tiếp nhận hàng ngàn lượt xe qua lại mỗi ngày. Đằng sau cái tên quen thuộc ấy là một câu chuyện lịch sử đáng nhớ, gắn liền với một nhân vật có tầm ảnh hưởng lớn đến tiến trình phát triển của Việt Nam cuối thế kỷ 18.

Khu vực Lăng cha cả hiện nay. Ảnh: phunuonline.com.vn​

​