Phân biệt Giám mục giáo phận, Giám mục phó và Giám mục phụ tá

[nannerl]

Trong cơ cấu tổ chức của Giáo hội Công giáo, vai trò của các giám mục có sự phân chia rõ ràng và được quy định bởi Bộ Giáo luật, đảm bảo sự ổn định và hiệu quả trong công tác mục vụ. Giám mục giáo phận, giám mục phó và giám mục phụ tá là ba chức danh quan trọng, mỗi chức vụ đảm nhận những nhiệm vụ và quyền hạn riêng biệt trong quá trình điều hành giáo phận.​

---

Giám mục giáo phận Phát Diệm Phêrô Kiều Công Tùng. Ảnh: phatdiem.org​

Giám mục: Chủ chăn của Giáo phận​

Giám mục, hay còn gọi là giám mục giáo phận (episcopus dioecesanus), là người lãnh đạo tối cao của một giáo phận, được trao nhiệm vụ coi sóc toàn diện cho giáo phận của mình và lấy danh hiệu từ tên của chính giáo phận đó (x. Giáo luật Điều 376).

Trước đây, chức danh này được biết đến dưới tên gọi “giám mục chính tòa” theo Bộ Giáo luật năm 1917. Tuy nhiên, Giáo luật hiện hành là Giáo luật năm 1983 không còn sử dụng thuật ngữ này nữa, nhằm diễn đạt chính xác hơn vai trò và chức năng của các giám mục trong cơ cấu của Giáo hội Công giáo.

Giám mục giáo phận chịu trách nhiệm quản lý giáo phận, điều phối mọi hoạt động mục vụ, và có thẩm quyền ra các quyết định liên quan đến đức tin, kỷ luật và hành chính trong giáo phận của mình. Chức vụ này đòi hỏi người lãnh đạo có tinh thần cống hiến cao độ, cùng với khả năng lãnh đạo cộng đoàn và hướng dẫn linh mục đoàn phục vụ giáo dân.

Tổng giám mục Giuse Nguyễn Năng - Giám mục giáo phận TP. Hồ Chí Minh. Ảnh: tgpsaigon.net​

Giám mục phó: Người kế vị và hỗ trợ đắc lực​

Giám mục phó (episcopus coadjutor) là vị giám mục được bổ nhiệm nhằm hỗ trợ giám mục giáo phận trong các công việc mục vụ và hành chính, đồng thời luôn có quyền kế vị giám mục giáo phận khi vị này từ nhiệm hoặc qua đời (x. Giáo luật Điều 403 Triệt 3). Điều này tạo sự chuyển giao quyền lực một cách trật tự và đảm bảo sự tiếp nối trong công tác lãnh đạo giáo phận mà không làm gián đoạn các hoạt động của giáo phận.

Theo quyết định của Bộ Giám Mục vào ngày 31 tháng 8 năm 1976, mỗi giáo phận chỉ có một giám mục phó và vị này sẽ lấy danh hiệu từ chính giáo phận mà mình phục vụ. Giám mục phó có trách nhiệm hỗ trợ giám mục giáo phận trong việc quản lý, đồng thời được chuẩn bị và đào tạo để sẵn sàng tiếp nhận vai trò của giám mục giáo phận khi cần thiết.

Đức cha Giuse Đặng Đức Ngân - Giám mục phó Tổng giáo phận Huế. Ảnh: tgpsaigon.net​

Giám mục phụ tá: Trợ thủ tận tâm không có quyền kế vị​

Khác với giám mục phó, giám mục phụ tá (episcopus auxiliaris) là vị giám mục được bổ nhiệm với mục đích trợ giúp giám mục giáo phận nhưng không có quyền kế vị (x. Giáo luật Điều 403, Triệt 1). Giám mục phụ tá có thể được bổ nhiệm nhằm giảm tải công việc cho giám mục giáo phận, nhất là tại các giáo phận rộng lớn hoặc có số giáo dân đông đúc.

Giáo luật còn phân loại giám mục phụ tá thành hai nhóm dựa trên văn thư bổ nhiệm từ Tòa Thánh: giám mục phụ tá thông thường (Điều 403, Triệt 1) và giám mục phụ tá với các quyền hạn đặc biệt (Điều 403, Triệt 2). Với quyền hạn đặc biệt, giám mục phụ tá có thể được giao phó một số nhiệm vụ quan trọng hoặc đặc thù trong giáo phận, theo yêu cầu từ Tòa Thánh hoặc giám mục giáo phận.

Giám mục phụ tá thường được phong danh hiệu là giám mục hiệu tòa (episcopus titularis), một danh hiệu mang ý nghĩa vinh dự hơn là quyền lực, vì giám mục hiệu tòa không có quyền tài phán trong giáo phận hiệu tòa mà mình đại diện. Tước hiệu này còn được gọi là giám mục “in partibus infidelium” (trong phần đất của những người không có đức tin), nhằm nhấn mạnh vai trò hỗ trợ hơn là lãnh đạo chính thức.

Lễ tấn phong giám mục Giuse Bùi Công Trác - Giám mục phụ tá TGP. Tp. Hồ Chí Minh. Ảnh: tgpsaigon.net​

Tóm lại​

Qua các điều khoản Giáo luật, có thể thấy rõ sự phân biệt về trách nhiệm và quyền hạn của giám mục, giám mục phó và giám mục phụ tá. Mỗi chức vụ mang một vai trò khác nhau, giúp đảm bảo sự vận hành nhịp nhàng và tính ổn định trong lãnh đạo của giáo phận.​