Quyền tự quyết số con của gia đình: Đề xuất mới của bộ y tế phù hợp Giáo huấn xã hội công giáo

con sóng nhỏ · 27/2/25

Trong suốt nhiều thập niên, chính sách dân số tại Việt Nam đã trải qua nhiều thay đổi đáng kể. Từ việc giới hạn số con mỗi gia đình trong quá khứ, nay Nhà nước đang xem xét trao lại quyền tự quyết cho các cặp vợ chồng về số con và khoảng cách giữa các lần sinh. Đề xuất mới của Bộ Y tế nhằm sửa đổi Pháp lệnh Dân số thể hiện sự điều chỉnh chính sách dân số từ kiểm soát sang định hướng, phù hợp hơn với thực tiễn xã hội hiện nay. Đáng chú ý, quyền tự quyết này đã được khẳng định từ lâu trong Giáo huấn Xã hội Công giáo, nhấn mạnh trách nhiệm của cha mẹ trong việc sinh con một cách có ý thức và có trách nhiệm trước Thiên Chúa.

phailamgi_vợ chồng có quyền quyết định số con_cv.jpg

Quan điểm của giáo hội về quyền tự quyết trong việc sinh con

Giáo huấn Xã hội Công giáo nhìn nhận việc sinh con không chỉ là một quyền tự nhiên của con người mà còn là một trách nhiệm lớn lao. Hội Thánh khẳng định rằng các cặp vợ chồng có quyền tự do quyết định về số con và khoảng cách giữa các lần sinh, dựa trên sự cầu nguyện, sự hướng dẫn của lương tâm ngay chính và hoàn cảnh cụ thể của gia đình. Giáo Hội không khuyến khích sinh con một cách vô tội vạ, nhưng cũng phản đối những biện pháp cưỡng chế giới hạn số con hoặc áp đặt kế hoạch hóa gia đình một cách cứng nhắc.

Việc quyết định về khoảng cách giữa các lần sinh, và số con bao nhiêu, chỉ tuỳ theo ý của đôi vợ chồng, và phải dựa trên lời cầu nguyện và lương tâm được đào tạo ngay chính. Đây là quyền bất khả nhượng của họ, đặc quyền mà họ thực hiện trong ý thức đang sống trước mắt Thiên Chúa, và cân nhắc những bổn phận đối với chính bản thân, với bất kỳ đứa con nào đã có mặt trên đời, với gia đình, và xã hội. (Docat, 129)

Sách Giáo lý Công giáo nhấn mạnh rằng các đôi vợ chồng nên đón nhận con cái như một món quà từ Thiên Chúa, đồng thời có trách nhiệm đảm bảo điều kiện tốt nhất cho sự phát triển toàn diện của con cái. Việc sử dụng các phương pháp kế hoạch hóa gia đình tự nhiên là một cách thức giúp các gia đình duy trì sự cân bằng giữa trách nhiệm sinh sản và khả năng nuôi dưỡng con cái một cách tốt nhất.

phailamgi_vợ chồng có quyền quyết định số con_cv1.jpg

Gia đình đông con, cháu của anh Thịnh, chị Sâm. Ảnh: soha.vn

Những bài học từ quá khứ và tầm quan trọng của sự điều chỉnh chính sách

Trong nhiều năm, chính sách dân số của Việt Nam tập trung vào việc hạn chế mức sinh nhằm kiểm soát quy mô dân số. Điều này đã giúp đạt được mức sinh thay thế từ năm 2006 đến 2021. Tuy nhiên, thực tế hiện nay cho thấy mức sinh đang giảm xuống dưới mức thay thế, đặt ra nguy cơ già hóa dân số và thiếu hụt lao động trong tương lai. Trước tình hình này, việc trao lại quyền tự quyết cho các gia đình không chỉ là một điều chỉnh cần thiết mà còn phù hợp với nguyên tắc tôn trọng phẩm giá con người.

phailamgi_vợ chồng có quyền quyết định số con_cv2.jpg

Ảnh: phailamgi

Giáo huấn Xã hội Công giáo từ lâu đã nhấn mạnh rằng chính sách nhà nước có thể đóng vai trò hướng dẫn, tạo điều kiện thuận lợi về kinh tế, giáo dục, y tế để hỗ trợ các gia đình, nhưng không được tước đoạt quyền tự do quyết định của các bậc cha mẹ. Việc khuyến khích sinh con phải đi kèm với các chính sách hỗ trợ như phúc lợi gia đình, bảo hiểm y tế, giáo dục chất lượng và các điều kiện sống tốt hơn cho trẻ em.

Chính sách gia đình chắc chắn thúc đẩy các cặp vợ chồng ý thức hơn về số con họ có, dựa trên những nhu cầu của xã hội và công ích. Dù trong trường hợp nào đi nữa, điều đó phải được thực hiện trong sự tôn trọng con người và quyền tự do của các đôi vợ chồng. Chính sách này có thể - và đúng ra nên - cung cấp thông tin về tình hình nhân khẩu, và có thể ban hành các quy định nhằm mang đến những thuận lợi, ví dụ: kinh tế, hay các thuận lợi khác cho những gia đình có con trẻ. Theo đó, chính sách ấy có thể tạo ra những động cơ thúc đẩy, nhưng rốt cuộc thì việc quyết định về số con phải do cha mẹ thực hiện. Không ai có thể tước đoạt quyền tự do quyết định của họ (Docat, 130)

Hướng đi cho tương lai: tôn trọng nhân phẩm và quyền lựa chọn

Nhìn từ góc độ Giáo huấn Xã hội Công giáo, quyết định sinh con không chỉ là vấn đề cá nhân mà còn là trách nhiệm đối với xã hội và tương lai của đất nước. Việc đảm bảo quyền tự quyết của các gia đình không đồng nghĩa với sự buông lỏng trách nhiệm, mà đòi hỏi sự giáo dục, hướng dẫn để các cặp vợ chồng có đủ kiến thức và điều kiện đưa ra quyết định phù hợp.

Do đó, một chính sách dân số bền vững phải được xây dựng trên nền tảng tôn trọng phẩm giá con người, quyền tự do của gia đình, đồng thời tạo điều kiện để các gia đình có thể nuôi dạy con cái trong môi trường tốt nhất. Khi chính sách dân số của Nhà nước hội tụ với giáo huấn của Giáo Hội về việc tôn trọng tự do con người và trách nhiệm làm cha mẹ, đó sẽ là nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững của xã hội.

Phải Làm Gì?

Docat 129: Nếu đôi vợ chồng có khả năng sinh con, thì họ nên có bao nhiêu đứa con?
Các cặp vợ chồng nên biết chấp nhận những đứa trẻ được Chúa gửi đến cho họ. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là họ được phép sinh (nhiều) con một cách vô ý thức. Thay vào đó – trong sự tuân thủ lời dạy có thẩm quyền của Giáo Hội –đôi hôn phối nên đưa ra quyết định làm cha mẹ sao cho có trách nhiệm, bằng cách xem xét kỹ sức khoẻ và các tình trạng về tinh thần, kinh tế, xã hội của mình. Về vấn đề này, họ phải học cách hiểu ngôn ngữ cơ thể, và sử dụng các phương pháp tự nhiên về kế hoạch hoá gia đình. Việc quyết định về khoảng cách giữa các lần sinh, và số con bao nhiêu, chỉ tuỳ theo ý của đôi vợ chồng, và phải dựa trên lời cầu nguyện và lương tâm được đào tạo ngay chính. Đây là quyền bất khả nhượng của họ, đặc quyền mà họ thực hiện trong ý thức đang sống trước mắt Thiên Chúa, và cân nhắc những bổn phận đối với chính bản thân, với bất kỳ đứa con nào đã có mặt trên đời, với gia đình, và xã hội