Anh Em Trung Quốc của Chúng Ta: Sự Tế Nhị và Phức Tạp đối với Đức Giáo hoàng Lêô XIV

[Maius]

Các nhà lãnh đạo trên khắp thế giới, từ các quốc gia Công giáo đến không Công giáo, đã gửi lời chúc mừng tới Đức Giáo hoàng Lêô XIV khi ngài được nâng lên Ngai Tòa Thánh Phêrô. Ngay cả Tổng thống Nga Vladimir Putin cũng gửi lời “chúc mừng nồng nhiệt,” bày tỏ sự tin tưởng rằng “đối thoại mang tính xây dựng và hợp tác giữa Nga và Vatican sẽ tiếp tục phát triển, dựa trên các giá trị Kitô giáo chung kết nối chúng ta.”​

---

Ảnh: Crisismagazine
​

Tuy nhiên, một người đã không gửi lời chúc nào là Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Trên thực tế, chỉ có một sự thừa nhận gián tiếp thông qua một cuộc họp báo vào thứ Sáu, khi một nhà báo hỏi phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Lâm Kiến về tân giáo hoàng. Ông Lâm trả lời: “Chúng tôi hy vọng rằng dưới sự lãnh đạo của giáo hoàng mới, Vatican sẽ tiếp tục đối thoại với Trung Quốc trong tinh thần xây dựng, tăng cường giao tiếp sâu sắc về các vấn đề quốc tế cùng quan tâm, cùng nhau thúc đẩy việc cải thiện liên tục mối quan hệ Trung Quốc – Vatican, và đóng góp cho hòa bình, ổn định, phát triển và thịnh vượng của thế giới.”

Phát biểu này đề cập đến thỏa thuận tạm thời kéo dài hai năm được ký kết giữa Bắc Kinh và Vatican vào năm 2018 và được gia hạn gần đây. Mặc dù chi tiết của thỏa thuận này chưa bao giờ được công khai, chúng ta biết rằng Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) có quyền đề cử các giám mục, còn Đức Giáo hoàng chỉ đóng vai trò phê chuẩn.

Thỏa thuận do Hồng y Pietro Parolin, Quốc vụ khanh Tòa Thánh, thiết kế với hy vọng “hòa giải... để đạt tới sự hiệp thông trọn vẹn của tất cả các tín hữu Công giáo Trung Quốc” đặc biệt là các thành viên của Hội Công giáo Yêu nước Trung Quốc (CCPA), tức là giáo sĩ và giáo dân thuộc Giáo hội do nhà nước kiểm soát, nhưng thỏa thuận này vẫn được giữ bí mật.

Ảnh: Vatican News​

CCPA được ĐCSTQ thành lập năm 1957, và thực chất đã thiết lập một “Giáo hội quốc doanh” tách biệt khỏi Rôma. Đầu năm 1958, các giám mục đầu tiên của tổ chức này được Bắc Kinh chỉ định một cách bất hợp pháp mà không thông qua Tòa Thánh. Tháng 6 cùng năm đó, Đức Piô XII đã ban hành thông điệp Ad Apostolorum Principis, trong đó ngài lên án giáo hội “song song” của Trung Quốc và từ chối công nhận bất kỳ việc truyền chức giám mục nào không được Vatican phê chuẩn trước.

Kể từ đó, những người Công giáo trung thành với Rôma buộc phải sinh hoạt trong lòng đất. Cho đến ngày nay, Giáo hội “ngầm” này vẫn tiếp tục tồn tại, dù không còn nhận được sự hậu thuẫn từ Vatican do thỏa thuận bí mật nói trên. Nhiều linh mục, tu sĩ và giáo dân vẫn bị cầm tù, tra tấn, thậm chí có người bị giết vì từ chối quy phục hệ thống giáo hội do ĐCSTQ kiểm soát.

Dưới triều Giáo hoàng Phanxicô, Vatican từng bị chỉ trích vì phản ứng yếu ớt trước các vi phạm nhân quyền ở Trung Quốc, bao gồm việc giam giữ người Duy Ngô Nhĩ và nhà hoạt động Công giáo ủng hộ dân chủ Jimmy Lai ở Hồng Kông. Thật bất ngờ, một trong những người lên tiếng bảo vệ Lai lại là cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump, người tuyên bố sẽ đưa trường hợp của Lai vào bàn đàm phán thương mại với Trung Quốc.

Năm 2022, tổ chức phi chính phủ ChinaAid đã công bố báo cáo dài 63 trang, trong đó cho biết chính phủ Trung Quốc tiếp tục gia tăng áp lực lên các cộng đồng Kitô hữu nhằm buộc họ khuất phục trước hệ tư tưởng chính trị. Nói cách khác, chính sách “Trung Quốc hóa” tôn giáo tức là biến đổi đức tin Kitô giáo sao cho phù hợp hơn với văn hóa Trung Hoađang ngày càng gia tăng, kéo theo các cuộc bức hại nặng nề hơn với những người phản đối.

Nhiều tín hữu Trung Quốc vẫn đang bị bắt giam vì từ chối gia nhập CCPA. Thậm chí, Bắc Kinh đã cho in các bản Kinh Thánh bị xuyên tạc để sử dụng trong các trường học do nhà nước quản lý. Chẳng hạn, trong phiên bản bị “Trung Quốc hóa” của câu chuyện Chúa Giêsu tha thứ cho người phụ nữ ngoại tình (Ga 8), thay vì tha thứ, Chúa lại ném đá người phụ nữ và nói: “Ta cũng là kẻ có tội. Nhưng nếu luật chỉ được thi hành bởi những người vô tội, thì luật pháp sẽ chết.”

Khi Đức Giáo hoàng Phanxicô qua đời, CCPA theo chỉ thị của ĐCSTQ không cử bất kỳ phái đoàn nào dự tang lễ. Ngoài ra, một bản tin chia buồn ngắn ngủi được đăng trên website của CCPA cũng đã bị gỡ bỏ và thay bằng nội dung ca ngợi sự hợp tác với Đảng Cộng sản. Chính quyền Trung Quốc còn tuyên bố sự “tự chủ” của Giáo hội Trung Quốc bằng việc đơn phương bổ nhiệm hai giám mục trong đó có một vị tại giáo phận đã có giám mục do Vatican chỉ định.

Tháng 5 năm ngoái, Hồng y Parolin thậm chí còn phát biểu rằng các nhà truyền giáo phương Tây trong quá khứ “đã mắc sai lầm” khi quá nhiệt thành muốn cải hóa người Trung Quốc theo đạo Công giáo. Ông nói điều này ngay trước mặt Đức Giám mục Thẩm Tân (Joseph Shen Bin) của Thượng Hải, người được ĐCSTQ đơn phương bổ nhiệm và sau đó buộc Đức Giáo hoàng Phanxicô phải công nhận vào tháng Bảy.

Đức Giáo hoàng Lêô XIV, người nổi tiếng với việc thúc đẩy Học thuyết Xã hội Công giáo và bảo vệ quyền lợi người lao động, chắc chắn sẽ đối diện với không ít thách thức trong vấn đề Trung Quốc.

Năm 2000, Đức Giáo hoàng Gioan Phaolô II đã gửi một tín hiệu mạnh mẽ tới các tín hữu “hầm trú” tại Trung Quốc những người trung thành với Rôma chứ không phải CCPA rằng họ không bị lãng quên: ngài đã phong thánh cho 87 tín hữu Trung Quốc và 33 nhà truyền giáo châu Âu đã tử vì đạo vì đức tin Công giáo từ năm 1648 đến 1930.

Chúng ta hãy cầu nguyện cho Đức Giáo hoàng Lêô XIV, xin Thiên Chúa ban cho ngài sức mạnh không chỉ để đối diện với tình thế cực kỳ tế nhị và phức tạp của anh chị em chúng ta tại Trung Quốc, mà còn của toàn thể Giáo hội hoàn vũ.

Tác giả:
Linh mục Mario Alexis Portella
Cha Portella hiện là Linh mục tại Nhà thờ Chính tòa Santa Maria del Fiore và là Chưởng ấn của Tổng Giáo phận Florence, Ý. Ngài sinh tại New York và có bằng tiến sĩ giáo luật và luật dân sự tại Đại học Giáo hoàng Lateranô ở Rôma. Tác giả của cuốn “Islam: Religion of Peace?—The Violation of Natural Rights and Western Cover-Up” (Westbow Press, 2018).​

---

Quá trình dịch, tôi đã lược bỏ một số đoạn có thể gây tranh cãi, độc giả có thể đọc chi tiết toàn bộ các đoạn dịch đó ở bài gốc tại đây:

​