Tại sao con người cần sống có lý tưởng?

[Behold Spring]

Để sống một đời đáng sống, chúng ta cần xác định cho mình hướng sống, được gọi là “lý tưởng sống.” Vậy, đâu là tiêu chuẩn để giúp đánh giá một lý tưởng sống tốt?​

---

​

Quan điểm cá nhân, đánh giá lý tưởng thông qua ví dụ​

Lý tưởng là một tập hợp các giá trị tinh thần, giúp định nghĩa cách chân thật về một con người. Trong cuốn sách “đi tìm lẽ sống” của Victor Frankl. Tác giả đã trải qua một hành trình thử thách lẽ sống, ông quan sát những người có mục đích sống, có bất kỳ một niềm tin nào đều có một đặc điểm chung là lạc quan, tin tưởng và có sức chịu đựng vô cùng mạnh mẽ, có khả năng vượt qua được nghịch cảnh tốt hơn những người đã đánh mất niềm tin hoặc từ bỏ hy vọng.

Chúng ta cần có một hệ giá trị, lý tưởng phấn đấu. Đó là động lực tự nhiên khiến con người sống mạnh mẽ. Hun đúc giá trị bản thân

Lý tưởng đến từ tôn giáo, văn hóa, đạo đức. Lý tưởng không phụ thuộc vào bất kỳ thể chế hay nhóm nào, mà nó là giá trị thuộc về cá nhân. Lý tưởng trải qua thử thách sẽ trở nên vô cùng mạnh mẽ và sống động, đủ sức lôi cuốn mọi người sống vì giá trị ấy.

Ví dụ như các vị thánh Kitô giáo tử đạo làm gương cho mọi người về lẽ sống tuân theo lương tâm và nhất quyết gìn giữ đạo lý, cho dù bị bắt bớ và tra tấn để ép từ bỏ đạo, nhưng họ sẵn sàng hy sinh vì lý tưởng, chứng minh rằng con người sống vì giá trị tốt đẹp, chứ không phải vì cơm bánh vật chất tầm thường. Cái chết của các vị là bằng chứng rằng vượt qua được giá trị vật chất, con người sẽ trở nên cao đẹp và giữ gìn được phẩm giá.

Tuy nhiên, có những lý tưởng vô ích. Theo quan điểm cá nhân, đó là lý tưởng chủ nghĩa xã hội, chủ nghĩa cộng sản

Chủ nghĩa xã hội chủ trương đấu tranh giai cấp và lật đổ hoàn toàn giai cấp tư sản, nắm quyền lực không giới hạn, thiết lập một nền kinh tế tập trung, xóa bỏ tư hữu, kinh tế thị trường. Mục tiêu là phấn đấu xây dựng một xã hội không phân biệt giai cấp, không còn quyền sở hữu và làm theo năng lực, hưởng theo nhu cầu.

Thoạt nghe, lý tưởng này rất tốt đẹp, đem lại bình đẳng. Thực tế, đó là một chủ trương không tưởng. Xây dựng xã hội theo hướng xã hội chủ nghĩa là con đường dẫn đến nền độc tài. Chủ nghĩa xã hội đặt trọng tâm vào tập thể hơn là cá nhân. Áp đặt mệnh lệnh lên con người nhân danh lý tưởng làm việc vì chủ nghĩa xã hội. Trong khi đó, tự do cá nhân là cốt lõi để xã hội phát triển. Khi lợi ích tập thể được ưu tiên một cách tuyệt đối, quyền lợi và tự do của từng cá nhân sẽ bị hy sinh.

Tại sao phải bắt người khác hy sinh giá trị cá nhân để tuân theo ý thức hệ ? Liệu rằng để xây dựng CNXH buộc phải hy sinh con người? Mục đích có dùng để biện minh cho phương tiện hay không?

Đó là một lý tưởng lầm lạc, coi thường phẩm giá con người.

Xem thêm bài viết bàn về CNXH tại đây

Do đó, không phải lý tưởng nào cũng cao đẹp, liệu bạn có sẵn sàng tôn trọng con người và không hy sinh một số nhỏ, nhân danh xây dựng xã hội tốt đẹp hay không?
​

Tiêu chuẩn đánh giá lý tưởng sống​

Người Kitô hữu có một hệ quy chiếu để đánh giá đâu là lý tưởng tốt xấu. Đó là noi gương Chúa Kitô: “anh em hãy nên hoàn thiện như Cha trên trời là đấng hoàn thiện”.

Kế hoạch tổng thể của Thiên Chúa cho đời sống chung của con người là bác ái xã hội. Khi chúng ta sống dưới ánh mắt của Thiên Chúa - Đấng mong muốn từng người chúng ta và dành sẵn cho mỗi người một số mục đích, thì chúng ta trở thành con cái của người cha chung và thành anh chị em với nhau. Như thế, lòng biết ơn, ý nghĩa đời sống, tinh thần trách nhiệm sẽ quyết định đời sống cá nhân và xã hội của ta. Rồi lòng tin tưởng, sự an ủi, và niềm vui trong đời sống mới có ý nghĩa. Bác ái xã hội thắng được tính vô cảm, tạo ra sự gắn kết có cảm xúc trong xã hội, và có thể hình thành một ý thức xã hội vượt lên cả những ranh giới của việc phân loại tầng lớp xã hội. (Docat 308).

Như thế, người Kitô hữu đặt bác ái, tương trợ làm nền tảng cho cuộc sống, để phấn đấu giống gương Chúa Giê-su là hiền lành khiêm nhường, yêu thương hết thảy mọi người.

Tất cả những hình thức loại trừ, chà đạp phẩm giá con người nhân danh thực hiện kế hoạch xã hội đều không được chấp nhận. Người Kitô hữu chỉ nghe theo tiếng lương tâm, buộc phải bất tuân những lệnh phi nhân​

---

Phải làm gì?​

Docat 218: Tại sao sự bất bình và phản kháng theo lương tâm là chính đáng?

Không một hệ thống chính trị hay pháp lý nào có thể tuyên bố rằng mình mang tính ràng buộc tối thượng. Trách nhiệm của lương tâm cá nhân vượt lên trên phạm vi của quyền lực chính trị. Với sự nhìn nhận phải có về trật tự luân lý khách quan và về công ích, không ai bị ép buộc phải làm điều gì hoàn toàn trái với những niềm xác tín căn bản của mình. Điều này khởi đầu với sự từ chối theo lương tâm đối với việc thực hiện nghĩa vụ quân sự, và mở rộng tới mức đặt câu hỏi: việc ám sát một người cai trị đang chính thức cầm quyền có bao giờ là chính đáng không? Tất cả các học giả Kitô giáo, từ Augustino đến Toma Aquino trở đi, đều khẳng định điều này, mặc dù với sự cẩn trọng tối đa và dưới những điều kiện được vạch rõ một cách hết sức tỉ mỉ.​