"Nam Kỳ Địa Phận" - Tờ báo đầu tiên của Công giáo Việt Nam ra đời năm 1908

[Antôn]

Ra đời vào ngày 26 tháng 11 năm 1908, "Nam Kỳ Địa Phận" là tờ báo Công giáo đầu tiên tại Việt Nam. Do Giám mục người Pháp Lucien-Emile Mossard sáng lập, tờ báo sống qua ba mươi bảy năm (1908-1945), với khoảng 30.000 trang báo, mỗi tuần phát hành vào thứ năm. Không chỉ là một tờ Báo Đạo”, Nam Kỳ Địa Phận đã đi xa hơn phạm vi tôn giáo, trở thành một cẩm nang đa dạng về đời sống, văn hóa, và xã hội.​

---

Ảnh GP Cần Thơ​

Khởi đầu và tầm nhìn​

Ngay từ số đầu tiên, ban biên tập đã nêu rõ mục đích cao cả của tờ báo: “khai đàng văn minh cho nhơn dân đặng tấn phát, cho bề đạo việc đời đều thông thuộc.” Với lý tưởng truyền bá đạo lý Công giáo kết hợp với việc phát triển trí thức và đạo đức, Nam Kỳ Địa Phận hướng đến phục vụ cả người Công giáo lẫn người ngoại giáo. Lời kêu gọi người dân “tấn tài tấn đức” cùng với hướng đi rõ ràng giúp tờ báo có chỗ đứng vững vàng trong cộng đồng. Trên trang bìa, huy hiệu của Tòa Giám mục Sài Gòn nổi bật, thể hiện rõ mối liên kết giữa tờ báo và Giáo hội Công giáo tại địa phận Sài Gòn.
​

Nội dung phong phú, đa dạng​

Nam Kỳ Địa Phận chỉ dành khoảng một phần ba dung lượng cho các vấn đề tôn giáo, phần còn lại bàn về nhiều lĩnh vực đời sống, đáp ứng nhu cầu hiểu biết rộng lớn của độc giả. Các chuyên mục tiêu biểu bao gồm từ Phúc Âm, hạnh thánh đến phong hóa, thiên văn, văn học dân gian, y học cổ truyền, và các bài viết hướng dẫn làm ăn buôn bán. Đặc biệt, các mục như “Sấm Ký Chơn Tích” (truyện Cựu Ước), “Gốc Tích Sự Đạo” (lịch sử truyền giáo tại Việt Nam), và “Truyện Giải Buồn” không chỉ góp phần giáo dục mà còn giải trí, tạo sức hút lớn với độc giả.

Một điểm nhấn đặc biệt của Nam Kỳ Địa Phận là phần sáng tác văn chương, nhất là tiểu thuyết. Các tác phẩm như "Chết Đi Sống Lại" (1934-1938) phản ánh đời sống và tư tưởng của người Việt, giúp độc giả hình dung tiến trình hình thành văn học hiện đại Nam Bộ và cả nước.
​

Ảnh GP Cần Thơ​

Đóng góp và ảnh hưởng​

Nam Kỳ Địa Phận không chỉ có giá trị về tôn giáo mà còn là một tài liệu quý giá trong lịch sử báo chí và văn học quốc ngữ. Nhà nghiên cứu Sơn Nam từng gọi đây là “bách khoa toàn thư” về đời sống Nam Bộ đầu thế kỷ XX. Các nhà nghiên cứu như Nguyễn Văn Lục, Đỗ Quang Hưng và GS Nguyễn Văn Trung đều ghi nhận sự đóng góp của tờ báo trong việc phổ biến chữ Quốc ngữ và làm phong phú văn học dân gian, đồng thời khẳng định chất lượng chuyên môn và tư cách đứng đắn của những người làm báo.

Với đội ngũ biên tập là những trí thức tinh thông văn hóa phương Tây và thấm nhuần Nho học, tờ báo tạo nên lối viết trong sáng, gần gũi, thể hiện ngôn ngữ Quốc ngữ hiện đại và tinh tế. Đây là một di sản quý, không chỉ giúp bảo tồn văn hóa dân gian mà còn ghi lại những nét đẹp của văn hóa Nam Bộ qua ngôn từ giản dị, gần gũi.
​

Sứ mệnh khai sáng trong bối cảnh đặc biệt​

Nam Kỳ Địa Phận ra đời trong thời kỳ Pháp thuộc. Tuy nhiên, tờ báo giữ thái độ trung lập, không can dự vào chính trị, chỉ đăng các thông cáo của nhà nước như một phần nhiệm vụ thời cuộc. Đứng ngoài các xung đột chính trị, Nam Kỳ Địa Phận trung thành với sứ mệnh giáo dục đạo đức, góp phần khai dân trí theo tinh thần duy tân, phát triển văn minh.
​

Di sản lâu bền​

Kết thúc vào ngày 1 tháng 3 năm 1945, Nam Kỳ Địa Phận để lại một di sản to lớn cho nền báo chí và văn hóa Việt Nam. Là tờ báo Công giáo tồn tại lâu nhất thời bấy giờ, tờ báo đã trở thành biểu tượng của báo chí Công giáo Việt Nam. Với sứ mệnh khai sáng, Nam Kỳ Địa Phận đã khởi tạo một dòng chảy văn hóa, đạo đức, và học thức trong lòng người dân Việt Nam, trở thành một phần di sản quý báu của Công giáo và văn hóa Việt Nam.​